Αργο-πορεία

Αργο-πορεία

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ανακοίνωση – πρόταση που αφορά στην πόλη του Άργους. Ένα στρατηγικό σχέδιο για τα επόμενα 50 χρόνια, μια μακροχρόνια Στρατηγική, που θα αλλάξει το πρόσωπο της και θα την καταστήσει πόλη ευρωπαϊκής αναγνωρισιμότητας  με ενεργειακή, περιβαλλοντική και κοινωνική προστιθέμενη αξία για τους κατοίκους, τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες.

 Δήμος Άργους – 50 χρόνια ζωής

 Οι τελευταίες δημοτικές εκλογές έγιναν με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τη μεταπολίτευση του 1974. Στα 50 αυτά χρόνια στο δήμο Άργους αναδείχτηκαν με δημοκρατικές διαδικασίες 7 συνολικά δήμαρχοι. Καθένας απ’ αυτούς υπηρέτησε την πόλη  και προσπάθησε να την κάνει καλύτερη με βάση τις φιλοδοξίες και το πρόγραμμά του. Χρήσιμο είναι με τη συμπλήρωση μισού αιώνα να αποτυπωθεί το αποτέλεσμα αυτών των προσπαθειών και η προσφορά του κάθε δημάρχου. Μόνο έτσι μπορεί κανείς να εκτιμήσει αν η πόλη του Άργους προόδευσε, οπισθοδρόμησε ή έμεινε στάσιμη. Και, κυρίως, να βάλλει τους στόχους και να καταστρώσει τη στρατηγική για την πορεία της πόλης για τα επόμενα 50 χρόνια.

Πρώτος Δήμαρχος Άργους μετά τη μεταπολίτευση την τετραετία 1975-78 διετέλεσε ο Δημήτριος Μπόνης. Εκείνο που άφησε παρακαταθήκη στην πόλη ήταν το Πάρκο «Μπόνη», ένα άλσος έκτασης ενός οικοδομικού τετραγώνου απέναντι από τα Δικαστήρια και ανατολικά των Στρατώνων Καποδίστρια με όργανα παιδικής χαράς, που αποτελεί μέχρι σήμερα  έναν από τους μεγαλύτερους χώρους πρασίνου στο κέντρο της πόλης. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο έργο δημιουργήθηκε το 1982 με προσωπική δωρεά του συγκεκριμένου ανθρώπου. Το προσέφερε, δηλαδή, ως ευεργέτης της πόλης μετά τη θητεία του και δεν το δημιούργησε ως Δήμαρχος.

Ακολούθησε ο Γεώργιος Πειρούνης (1979-1986). Επί δημαρχίας του ιδρύθηκε το ΚΑΠΗ στην οδό Τημένου, που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Λειτούργησαν οι κατασκηνώσεις Φαρμακά («Κατασκηνώσεις Πειρούνη»), που μερικά χρόνια αργότερα εγκαταλείφθηκαν και τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια εκσυγχρονισμού και επαναλειτουργίας τους από το σημερινό μητροπολίτη Αργολίδας Νεκτάριο. Δημιουργήθηκε το «γήπεδο Πειρούνη» δίπλα στο Νέο Κόσμο, που σήμερα έχει εγκαταλειφθεί, ασφαλτοστρώθηκαν πολλοί αγροτικοί δρόμοι και επεκτάθηκε το δίκτυο ύδρευσης στο Ν. Κόσμο και στα Κατσικάνια με τη δημιουργία δεξαμενής στο Κάστρο του Άργους.

Ακολούθησε ο Δημήτριος Παπανικολάου, που εξελέγη Δήμαρχος το 1986, επανεξελέγη το 1990 και το 1994 και υπήρξε από τους μακροβιότερους Δημάρχους της πόλης. Στη διάρκεια της θητείας του δημιούργησε το βιολογικό καθαρισμό, που εξυπηρετεί την πόλη μέχρι σήμερα. Αποκατέστησε το κτίριο των στρατώνων Καποδίστρια και άλλα διατηρητέα κτίρια, έκανε ανάπλαση της κεντρικής πλατείας και του εμπορικού κέντρου της πόλης με πεζοδρομήσεις οδών (Ελ. Βενιζέλου, Παν. Τσαλδάρη και Μιχ. Στάμου) και ανάπλασε την παραλία Τημενίου. Σημαντικό έργο του ήταν η δημιουργία της κεντρικής λαχαναγοράς στο δρόμο της Ν. Κίου, όπου μεταφέρθηκε το χονδρεμπόριο αγροτικών προϊόντων, που μέχρι τότε γινόταν στον αύλειο χώρο των στρατώνων, και λειτουργεί μέχρι σήμερα με 35 καταστήματα και προαύλιο χώρο 20 στρεμμάτων. Δεν υποστήριξε όμως και δεν υλοποίησε τον πολεοδομικό σχεδιασμό του νόμου «Τρίτση»το 1983. Συμμερίστηκε τις αντιδράσεις των ιδιοκτητών οικοπέδων, γιατί ο νόμος αφαιρούσε το 38% του συνολικού εμβαδού των οικοπέδων, που θα εντάσσονταν στο σχέδιο πόλης, για τη χάραξη νέων δρόμων και κοινόχρηστων χώρων.

Τις επόμενες τρεις τετραετίες εξελέγησαν Δήμαρχοι στο Άργος ο Νικόλαος Κολιγλιάτης (1998-2002), ο Δημήτρης Πλατής (2002-2006) και ο Βασίλειος Μπούρης (2006-2010) με μια τετραετία ο καθένας. Κανένας από τους τρεις όμως δεν κατόρθωσε να αφήσει ως παρακαταθήκη στην πόλη αξιομνημόνευτο και σημαντικό έργο. Παρά τις φιλοδοξίες τους περιορίστηκαν στη διαχείριση των προβλημάτων του Δήμου και δεν κατάφεραν να κάνουν ένα έργο, που να φέρει τη σφραγίδα τους.

Τις  εκλογές του 2010, του 2014 και του 2019 κέρδισε ο Δημήτριος Καμπόσος και με 3 συνεχόμενες θητείες αναδείχτηκε ο μακροβιότερος δήμαρχος του Άργους των τελευταίων 50 χρόνων. Έργο της θητείας του ήταν η ανάπλαση του κέντρου της πόλης, που άλλαξε εν πολλοίς την ανάπλαση του Παπανικαλάου και, πιθανότατα, θα αλλάξει από κάποιον επόμενο δήμαρχο τα επόμενα χρόνια. Προσπάθησε να εξωραΐσει την πόλη με την προσθήκη κάποιων αγαλμάτων, τα οποία κάποια στιγμή μπορούν να αντικατασταθούν. Άφησε όμως και δύο σημαντικά έργα. Την αίθουσα εκδηλώσεων «Μέγας Αλέξανδρος» και το κολυμβητήριο στην οδό Κορίνθου έξω από την πόλη. Αυτά τα έργα θα μείνουν ως παρακαταθήκη στην πόλη και δύσκολα θα τα αμφισβητήσει κάποιος.

Άργος, Μάρτιος, 2018. Φωτογραφία: Jana Janina.

Ο απολογισμός της 50ετίας

 Ποιος είναι ο ουσιαστικός απολογισμός της 50ετίας; Η πόλη του Άργους έμεινε στάσιμη, αν δεν υποβαθμίστηκε, πληθυσμιακά. Στην απογραφή του 1971 ο Δήμος Άργους με τα κοντινά χωριά (Άκοβα, κεφαλάρι, Κόκλα, Τημένιο) είχε 19.878 κατοίκους, ενώ ο Δήμος Ναυπλίου 9.320 κατοίκους. Στην απογραφή του 2021 η δημοτική κοινότητα Άργους μαζί με το Κεφαλάρι εμφανίζουν πληθυσμό 22.730 κατοίκων και η δημοτική ενότητα Ναυπλίου 19.375 κατοίκους. Το Ναύπλιο δηλαδή υπερδιπλασίασε τον πληθυσμό του, ενώ ο πληθυσμός του Άργους αυξήθηκε μόνο κατά 1,14%! Δεν αναπτύχθηκε τουριστικά σε αντίθεση με το γειτονικό Ναύπλιο, που η τουριστική του ανάπτυξη εκτοξεύτηκε. Βασική αιτία της πληθυσμιακής καχεξίας του Άργους η επιλογή του δημάρχου Δημήτρη Παπανικολάου να συνταχθεί με τους ιδιοκτήτες οικοπέδων το 1983 και να μην επεκτείνει το σχέδιο πόλης στο νότιο τμήμα του Άργους. Αποτέλεσμα αυτής της κομβικής επιλογής του ήταν να ανακοπεί η πολεοδομική ανάπτυξη της πόλης και από τη δεκαετία του 1990 μεγάλος αριθμός Αργείων να εγκατασταθεί στο γειτονικό Ναύπλιο, όπου επί δημαρχίας Γεωργίου Τσούρνου εφαρμόστηκε ο νόμος Τρίτση, δημιουργήθηκε η νέα πόλη δίπλα στην παλαιά, που διατηρήθηκε και εξωραΐστηκε, με αποτέλεσμα το Ναύπλιο να γνωρίζει μέχρι σήμερα μεγάλη οικιστική, τουριστική και οικονομική ανάπτυξη.

Κάτι ανάλογο συνέβη και με την οικονομική ανάπτυξη της πόλης. Με την έναρξη της μεταπολίτευσης το Άργους είχε μια αξιόλογη οικονομική ζωή με σοβαρή εμπορική και βιομηχανική δραστηριότητα και ονομαστή λαϊκή αγορά. Τα καταστήματα του Άργους μέχρι το τέλος του 20^ου αιώνα συγκέντρωναν πελάτες από ολόκληρη την Αργολίδα. Πολλοί Ναυπλιώτες ψώνιζαν από καταστήματα του Άργους. Μέσα στην πόλη λειτουργούσαν βιοτεχνίες με λίγους ή πολλούς εργαζόμενους. Γύρω από την πόλη ανθούσαν μικρές βιομηχανικές μονάδες, όπως σιδηρουργεία, πομόνες, συσκευαστήρια αγροτικών προϊόντων κ.α. Σήμερα μόνο λίγα απομεινάρια αυτών των επιχειρήσεων βρίσκονται σε υποτυπώδη λειτουργία.

Άργος, 2023. Φωτογραφία: Δημήτρης Κατσούλας.

Η λαϊκή αγορά του Άργους συγκέντρωνε πελάτες όχι μόνο από την Αργολίδα, αλλά και από γειτονικούς νομούς. Η πόλη κάθε Τετάρτη και Σάββατο έσφυζε από ζωή. Σήμερα έχει περιοριστεί σε έκταση, σε πλούτο προϊόντων και σε πελατεία. Το εμπορικό της κομμάτι επεκτείνεται συνεχώς και το παραγωγικό συρρικνώνεται. Η πληθυσμιακή και οικονομική υποβάθμιση έφερε φυσιολογικά και την εμπορική παρακμή. Η άλλοτε οικονομική πρωτεύουσα της Αργολιδοκορινθίας ως το τέλος του 20ου αιώνα έχει καταλήξει στην πλήρη αποβιομηχάνιση, στη μείωση του εμπορίου και της μεταποίησης, στον οικονομικό μαρασμό.

Στον τομέα του πολιτισμού είναι αισθητή η μείωση των πολιτισμικών δραστηριοτήτων. Τρία χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση έχουμε την ίδρυση του Πολιτιστικού Ομίλου Άργους (Π.Ο.Α.) όπως καθιερώθηκε από φίλους και αντιπάλους) το 1977 από άτομα με καλή προαίρεση, με μορφωτικό επίπεδο και με διάθεση να προσφέρουν στην πόλη. Στόχος τους «να τελειώσουμε με το Τέλμα». Προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες για την πόλη και τις δυνατότητες της μ’ ένα κύμα εκδηλώσεων. Το «κουμπωμένο» Άργος ξανοίγεται και κατακλύζει τις αίθουσες, τα μπιλιάρδα ερημώνουν, το γήπεδο βλέπει κάθε Κυριακή τις κερκίδες ν’ αδειάζουν. Η μικρή πολιτιστική επανάσταση του Π.Ο.Α. κράτησε μέχρι την παρέμβαση των πολιτικών κομμάτων στα εσωτερικά του. Λίγα χρόνια αργότερα διαλύθηκε από φατρίες που διαμορφώθηκαν στο εσωτερικό του με αφορμή, κυρίως, την εμπλοκή του στη μάχη για τη διατήρηση των Στρατώνων Καποδίστρια.

Η πολιτιστική κληρονομιά του Άργους παραμένει αναξιοποίητη. 50 χρόνια  δεν έγινε καμία ενέργεια για αναστήλωση και αξιοποίηση του μοναδικού αρχαίου θεάτρου της πόλης και των αρχαίων κτισμάτων που το περιβάλλουν (Αρχαία αγορά, Νυμφαίο, Ελληνορωμαϊκό ωδείο, Ρωμαϊκές θέρμες).

Άργος, Ρωμαϊκά λουτρά ή «Θέρμες Α», Αρχαίο θέατρο. Φωτογραφία: Δημήτρης Κατσούλας.

Η πόλη ακόμα δεν έχει καταλάβει τη σπουδαιότητα της αρχαίας, βυζαντινής και νεότερης ιστορίας της. Συμβιώνει με την οικτρή κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει ιστορικά μνημεία, όπως τα σπίτια των αγωνιστών του 21, και λαμπρά αρχιτεκτονήματα, όπως το νεοκλασικό κτίριο στην αγορά Άργους.

Δημοτική Νεοκλασική Αγορά Άργους. Φωτογραφία: Δημήτρης Κατσούλας.

Ελάχιστα θετικά μπορούν να σημειωθούν στον τομέα του πολιτισμού: η διατήρηση των στρατώνων Καποδίστρια, που κινδύνευσαν να κατεδαφιστούν επί δημαρχίας Πειρούνη. Η ένταξη του Άργους στο δίκτυο των αρχαιοτέρων πόλεων της Ευρώπης επί δημαρχίας Παπανικολάου, η οποία, δυστυχώς, με τον καιρό έχασε τη δυναμική της και ουσιαστικά έχει ξεχαστεί. Η δημιουργία της αίθουσας «Μέγας Αλέξανδρος» επί δημαρχίας Καμπόσου, που μπορεί αξιοπρεπώς να φιλοξενήσει μια σειρά εκδηλώσεων. Κατά τα άλλα στο Άργος δεν υπάρχει μια αξιόλογη βιβλιοθήκη, πέρα από τον ιστορικό σύλλογο «Δαναός» με την περιορισμένη τα τελευταία χρόνια δράση του. Η πραγματικά αξιόλογη Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, που δραστηριοποιείτε περισσότερο στο διαδίκτυο, είναι ιδιωτική πρωτοβουλία και δεν έχει λάβει την παραμικρή υποστήριξη, υλική ή ηθική από τη Δημοτική Αρχή. Δεν έχει να επιδείξει κάτι αξιόλογο στο χώρο του θεάτρου και της μουσικής, πέρα από τις προσπάθειες ιδιωτών και μικρών πολιτιστικών συλλόγων. Η πόλη τα τελευταία χρόνια περιορίζεται σε φτηνά καρναβάλια και εμφανίσεις εμπορικών καλλιτεχνών συζητήσιμης ποιότητας. Το «τέλμα» που προσπάθησε να σταματήσει ο Π.Ο.Α. από το 1977 μπορεί να χαρακτηρίσει την όλη κατάσταση και μετά από 50 χρόνια.

Η αιτία της «αργο-πορείας»

 Βασική αιτία της στασιμότητας του Άργους τα τελευταία 50 χρόνια είναι η έλλειψη στρατηγικού σχεδίου. Ο Θουκυδίδης, ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς συγγραφείς του κόσμου, ήταν θαυμαστής του Περικλή. Τον θεωρούσε πρότυπο πολιτικού, γιατί διέθετε την πιο ακριβή πολιτική ιδιότητα: την «πρόνοια», δηλαδή τη διορατικότητα. Την ικανότητα να βλέπει μακριά και να σχεδιάζει την πορεία προς το μέλλον. Με την πρόνοιά του ο Περικλής είχε την ικανότητα να προβλέπει τις μελλοντικές εξελίξεις και, σύμφωνα με το Θουκυδίδη, η Αθήνα θα κέρδιζε τον πόλεμο, αν δεν είχε λείψει από το πολιτικό προσκήνιο ο νους του Περικλή[1].

«όσο χρόνο κυβέρνησε τα δημόσια πράγματα σε καιρό ειρήνης, ακολούθησε πολιτική σώφρονα και διατήρησε την ασφάλεια της πόλης, που έφτασε στη μέγιστη ακμή. Και, όταν ήρθε ο πόλεμος, απέδειξε ότι υπήρξε ο ορθός εκτιμητής της δυνάμεώς της… και αφού πέθανε, ακόμα περισσότερη φάνηκε η ορθότητα των προβλέψεών του για τον πόλεμο. Διότι εκείνος υποστήριξε ότι θα επικρατήσουν, εάν επεδίωκαν την νίκη όχι με αποφασιστικές μάχες, αλλά με φθορά του αντιπάλου, με καλή κατάσταση του στόλου τους, εάν δεν επιζητούσαν νέες κατακτήσεις και εάν δεν έθεταν σε κίνδυνο την πόλη. Αυτοί όμως, μετά τον θάνατόν του, όχι μόνον έπραξαν τα αντίθετα ακριβώς, αλλά και σε ζητήματα άσχετα με τον πόλεμο ακολούθησαν επιζήμια για την Αθήνα και τους συμμάχους τους πολιτική, κινούμενοι από προσωπικές φιλοδοξίες και ιδιοτέλεια..…»

Ένας σοφός είπε κάποτε ότι πρέπει να σκεφτόμαστε στρατηγικά και να ενεργούμε βάσει τακτικής. Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις δύο έννοιες;  Η στρατηγική είναι ένα μεγάλο σχέδιο. Ορίζει τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν και τις ιδέες για την επίτευξη αυτών των στόχων. Η στρατηγική βλέπει περισσότερο στο μέλλον, ενώ η τακτική επικεντρώνεται στο παρόν ή στο εγγύς μέλλον. Οι τακτικές περιλαμβάνουν τις μεθόδους και τα μέσα για την εκτέλεση του σχεδίου. Ένα στρατηγικό σχέδιο μπορεί να απαιτεί μια ή περισσότερες τακτικές για να εφαρμοστεί και να υλοποιηθεί. Κάθε τακτική κίνηση είναι εστιασμένη σ’ ένα μέρος του συνολικού σχεδίου. Διαφορετικές τακτικές μπορεί να είναι συστατικά μέρη μιας ενιαίας στρατηγικής. Η στρατηγική χρησιμεύει ως οδηγός για μια σειρά από ενέργειες και απαντά στο ερώτημα τι θέλουμε να πετύχουμε. Η τακτική απαντά στο ερώτημα πώς θα πετύχουμε τους στόχους μας. Στρατηγική χωρίς τακτική είναι η πιο αργή πορεία προς τη νίκη και τακτική χωρίς στρατηγική είναι ο θόρυβος πριν την ήττα!

Αεροφωτογραφία του κέντρου του Άργους και της γύρω περιοχής από τα βορειοανατολικά, το 1956. Δημοσιεύεται στα: «Argos: Une ville grecque de 6000 ans», Marcel Piérart and Gilles Touchais, Παρίσι, 1996 και Ξηνταρόπουλος Πέτρος – «Η Αρχιτεκτονική της Κατοικίας στο Άργος το 19ο αιώνα», Έκδοση Πνευματικού Κέντρου Δήμου Άργους, 2006.

Τρανή απόδειξη της σημασίας του «στρατηγικού σχεδιασμού» αποτελεί η απουσία ουσιαστικού έργου, που να έμεινε στην πόλη, από τους 4 δημάρχους της 50ετίας με μόνο μόνο θητεία. Αν υπήρχε στρατηγικό σχέδιο 30-40 χρόνων, η πόλη θα είχε σταθερή πορεία ανάπτυξης και κάθε δήμαρχος θα είχε τη δική του συμβολή σ’ αυτή. Όταν το «στρατηγικό σχέδιο» λείπει, κάθε δήμαρχος αυτοσχεδιάζει σύμφωνα με τις φιλοδοξίες και την κρίση του. Είναι πολύ δύσκολο να σχεδιάσει και να προλάβει σε 4 χρόνια να υλοποιήσει ένα σημαντικό έργο. Ο επόμενος δήμαρχος, πιθανότατα, δεν θα συνεχίσει το σχεδιασμό του προηγούμενου, αν δεν τον ανατρέψει, για να επιβάλλει το δικό του σχέδιο. Χωρίς συνέχεια όμως τίποτα σπουδαίο δεν μπορεί να γίνει. Έτσι εξηγείται η στασιμότητα, η «αργοπορεία» της πόλης του Άργους τα τελευταία 50 χρόνια, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες όσων την υπηρέτησαν από τη θέση του δημάρχου.

«Το παρελθόν διδάσκει το μέλλον» λένε. Διαφορετικά η «ιστορία  επαναλαμβάνεται», όταν το παρελθόν δεν διδάσκει. Αν θέλει η πόλη να αλλάξει την πορεία και τη μοίρα της, είναι αναγκαίο το «στρατηγικό σχέδιο» για τα επόμενα 30-50 χρόνια. Πρέπει να ξέρουμε πού θέλουμε να πάμε και τι πρέπει να πετύχουμε. Πάνω σ’ αυτό το σχέδιο κάθε δήμαρχος θα εφαρμόσει την πιο αποτελεσματική, κατά την κρίση του, τακτική και ο επόμενος θα συνεχίσει στην ίδια πορεία. Οι πολίτες στις εκλογές πρέπει να έχουν βασικό κριτήριο επιλογής τη δέσμευση κάθε υποψήφιου δημάρχου ότι θα σεβαστεί το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της πόλης και την ικανότητά να το υλοποιήσει με τις απαραίτητες τακτικές κινήσεις.

Ένα στρατηγικό σχέδιο για τα επόμενα 50 χρόνια

Εκτροπή του Ξεριά (Χάραδρος) και δημιουργία νέας πόλης

Με αυτή τη λογική μπορούμε να περιγράψουμε, υποκειμενικά ασφαλώς, ένα στρατηγικό σχέδιο για την επόμενη γενιά, για τα επόμενα 50 χρόνια, το 2074, που θα συμπληρωθούν 100 χρόνια από τη μεταπολίτευση του 1974.

Με δεδομένη την εξέλιξη της κλιματικής κρίσης και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που σημειώνονται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, πρώτο μέλημα της πόλης πρέπει να είναι η προστασία της από την πλημύρα. Αν τα επόμενα χρόνια σημειωθεί στην περιοχή μια νεροποντή ανάλογη με την πρόσφατη στη Θεσσαλία, η μισή πόλη του Άργους θα βουλιάξει στο νερό. Τα νερά του Ξεριά δεν χωράνε να περάσουν από τη γέφυρα στο ύψος του Αγίου Βασιλείου και θα πλημυρίσουν ολόκληρο το ανατολικό και νότιο τμήμα της πόλης, συμπεριλαμβανομένου και του σχεδιαζόμενου νοτίου τμήματος επέκτασης της πόλης. Κανένα έργο δεν μπορεί να αποτρέψει αυτόν τον κίνδυνο, γιατί η κοίτη του Ξεριά από τη γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής μέχρι τον Άγιο Βασίλειο στενεύει δραματικά και είναι σχεδόν αδύνατο να διαπλατυνθεί σήμερα.

Ριζοσπαστική λύση θα ήταν η εκτροπή του Ξεριά και η διοχέτευσή του στον ποταμό Ίναχο. Άλλωστε τα δύο ποτάμια ενώνονται λίγο μετά τον Άγιο Βασίλειο και τα νερά τους διοχετεύονται στη θάλασσα της Νέας Κίου χωρίς κανένα πρόβλημα. Η ένωση των δύο ποταμών μπορεί να επιτευχθεί πολύ πριν την πόλη του Άργους. Αρκεί να ανοιχθεί ένα κανάλι πλάτους 30 μέτρων και μήκους 2 περίπου χιλιομέτρων, που θα ξεκινάει λίγο μετά τη γέφυρα της Άκοβας και θα καταλήγει στο ύψος του πρώην εργοστασίου Παναγιωτόπουλου, βορειοδυτικά του Αεροδρομίου Άργους. Στην περίπτωση αυτή, βέβαια, πρέπει να ενισχυθούν τα αναχώματα της Πάνιτσας από το σημείο που θα ενωθούν τα δύο ποτάμια μέχρι τη γέφυρα στον κόμβο Μαλαχιά και να μεγαλώσει η γέφυρα αυτή, που αποτελεί το μοναδικό σημείο υπερχείλισης του Ίναχου και απειλεί το Κουτσοπόδι.

Αρχαίο Άργος. Στο χαρακτικό αυτό απεικονίζεται μια φανταστική εικόνα του αρχαίου Άργους. Ο σχεδιαστής Chaiko (1790), αγνώστων λοιπών στοιχείων, φαίνεται να έχει επισκεφτεί την Αργολίδα, όπως προκύπτει από την αρκετά, αλλά όχι εντελώς ακριβή αναπαράσταση της γενικότερης τοπογραφίας. Προφανώς, όταν αντίκρισε τα θλιβερά ερείπια της πόλης, προτίμησε να δημιουργήσει μια ρομαντική, φανταστική εικόνα του αρχαίου Άργους, βάσει των αφηγήσεων του Παυσανία στα «Κορινθιακά». Στην εικόνα καταγράφονται τρεις ποταμοί του Άργους. Ο παραπόταμος Αστερίων ( Νο24) ο οποίος ενώνεται με τον Ίναχο (Νο 20) αλλά και οι πηγές του Ερασίνου (19).

Θα απαιτηθούν χρήματα για απαλλοτριώσεις και 2-3 γέφυρες στους δρόμους που οδηγούν προς Καρυά, Σταθέϊκα και Σχοινοχώρι σ’ ένα τέτοιο έργο. Θα είναι, πιθανότατα, λιγότερα απ’ όσα θα χρειαστούν για την αποκατάσταση των ζημιών από μια πιθανή πλημύρα και η λύση αυτή θα προσφέρει οριστική ασφάλεια στην πόλη. Επιπλέον η απελευθέρωση της κοίτης του Ξεριά από την Άκοβα μέχρι τον Άγιο Βασίλειο θα προσφέρει μια τεράστια έκταση για κοινόχρηστους χώρους στην πόλη. Πρόκειται για μια κοίτη μήκους 3 περίπου χιλιομέτρων και πλάτους περίπου 40 μέτρων κατά μέσο όρο, που καλύπτει πάνω από 100 στρέμματα κοινόχρηστης γης. Αρκεί τα χώματα που θα προκύψουν από τη διάνοιξη του καναλιού, που θα οδηγήσει τα νερά του Ξεριά στον Ίναχο, να μεταφερθούν και να επιχωματώσουν τη σημερινή κοίτη του Ξεριά.

Το έργο αυτό θα δημιουργήσει ευνοϊκές προϋποθέσεις για επέκταση της πόλης βόρεια και τη δημιουργία μιας νέας πόλης βόρεια του λόφου της Ασπίδας. Σε μια περίμετρο που θα ξεκινάει από τη σημερινή γέφυρα του Ξεριά στη βόρεια είσοδο της πόλης και θα εκτείνεται νότια του δρόμου της Καρυάς μέχρι τον Άγιο Προκόπιο, δυτικά μέχρι το λόφο των Μποζιονελέικων και νότια μέχρι τις Πορτίτσες και τους πρόποδες των λόφων της Λάρισας και της Ασπίδας. Μια τεράστια έκταση, όπου θα δημιουργηθεί ουσιαστικά μια εντελώς νέα πόλη βόρεια της σημερινής σε προνομιακό από άποψη ασφάλειας και υγιεινής έδαφος. Σε έκταση ανάλογη μ’ εκείνη στην οποία επεκτάθηκε η νέα πόλη του Ναυπλίου μετά την υλοποίηση του «νόμου Τρίτση» μετά το 1983 και εκτόξευσε τη γειτονική πόλη. Με επιπλέον συγκριτικό πλεονέκτημα την έκταση της σημερινής κοίτης του Ξεριά, που θα αξιοποιηθεί για κοινόχρηστες χρήσεις. Μοναδική προϋπόθεση επιτυχίας ενός τέτοιου μεγάλου εγχειρήματος η νέα πόλη να δημιουργηθεί με σωστό και σύγχρονο σχεδιασμό.

Η σημερινή πόλη του Άργους θα παραμείνει ως μουσειακό είδος, ανάλογο με τις γραφικές μεσαιωνικές πόλεις, με ιστορική και τουριστική αξία. Γιατί είναι φτιαγμένη με τρόπο που δεν της επιτρέπει να γίνει σύγχρονη πόλη. Μεγάλα τμήματα της σημερινής πόλης δημιουργήθηκαν χωρίς σχέδιο και είναι απροσπέλαστα. Όπως το οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Γούναρη, Θεάτρου, Φείδωνος και Αγγέλου Γεωργαντά. Η περιοχή γύρω από την οδό Φορωνέως στους πρόποδες της Λάρισας. Η περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Ηρακλέους, Περούκα και Κορίνθου μέχρι το Νοσοκομείο. Η περιοχή ανάμεσα στις οδούς Κορίνθου, Ινάχου, Βασ. Σοφίας. Και άλλα μικρότερα ή μεγαλύτερα τμήματα της πόλης είναι αδύνατο να διαμορφωθούν σε σύγχρονη πόλη. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να πεζοδρομηθούν στο μεγαλύτερο τμήμα τους, η πρόσβαση να επιτρέπεται μόνο στους μόνιμους κατοίκους και μελλοντικά να αξιοποιηθούν τουριστικά.  Μπορεί επίσης να δημιουργηθεί ένα δίκτυο αστικών ποδηλατοδρόμων, που θα διευκολύνει την πρόσβαση στις γειτονιές αυτές και θα δώσει άλλο χρώμα στην πόλη.

Η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς

Η τουριστική ανάπτυξη του Άργους δεν μπορεί να στηριχτεί σε έργα βιτρίνας και αναπλάσεις μικρών ή μεγάλων πλατειών. Προϋποθέτει ανάδειξη και αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της. Το πρώτο μεγάλο συγκριτικό της πλεονέκτημα είναι η μακρόχρονη ιστορία της. Το Άργος θεωρείται η αρχαιότερη πόλη της Ελλάδας, είναι η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης που κατοικείται συνεχώς μέχρι σήμερα και έχει ενταχθεί στο δίκτυο των αρχαιοτέρων πόλεων της Ευρώπης. Το γεγονός ότι κατοικείται αδιάλειπτα εδώ και 7.000 χρόνια την έχει κάνει εξαιρετικά πλούσια σε πολιτιστικούς θησαυρούς. Είναι μία πόλη γεμάτη πλούσια ιστορία στην οποία σώζονται σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα, μια πόλη – υπαίθριο μουσείο. Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις θα βρεις αρχαία από κάτω. Το Άργος αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού και διαθέτει αρχαιολογικά μνημεία από την Εποχή του Χαλκού. Σημαντικότερα το μοναδικό Αρχαίο Θέατρο με 20.000 θέσεις σκαλισμένες σε βράχο, τα υπολείμματα της Αρχαίας Αγοράς, τα Ρωμαϊκά Λουτρά, το Αρχαίο Ωδείο, το Κριτήριο, που θεωρείται το αρχαιότερο δικαστήριο του κόσμου, και ένα από τα παλαιότερα Αρχαιολογικά Μουσεία της χώρας, ενώ πάνω από την πόλη δεσπόζει η επιβλητική Ακρόπολη της Λάρισας.

Αρχαίο Θέατρο Άργους.

Η πόλη πρέπει να βρει τρόπους να αναδείξει την ιστορία της και να αξιοποιήσει την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά. Ένας τρόπος θα ήταν η δημιουργία ενός νέου αρχαιολογικού μουσείου κοντά στο αρχαίο θέατρο και την αρχαία αγορά. Ανατολικά του Ι.Ν. της Παναγίας στο Συνοικισμό υπάρχουν ελεύθεροι χώροι, όπου μπορεί να κτιστεί ένα σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο. Το μουσείο αυτό μαζί με την αρχαία αγορά, το αρχαίο θέατρο, τα ρωμαϊκά λουτρά και το κριτήριο θα μπορούσαν να αποτελέσουν δείγμα της αρχαιότερης πόλης της Ελλάδας και της Ευρώπης. Οι χιλιάδες τουρίστες που επισκέπτονται κάθε χρόνο τις Μυκήνες θα μπορούσαν, μετά τις Μυκήνες και πριν επισκεφτούν το Ναύπλιο και την Επίδαυρο, να οδηγηθούν στο Άργος, να γνωρίσουν τα απομεινάρια της πόλης με την πιο μεγάλη ιστορία και να θαυμάσουν τα εκθέματα του αρχαιολογικού της μουσείου. Η δημιουργία του σημερινού δήμου Άργους – Μυκηνών είναι ευνοϊκή για την τουριστική σύνδεση των δύο ονομαστών αρχαιολογικών χώρων. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί η τουριστική διασύνδεση Άργους, της αρχαιότερης πόλης της Ευρώπης με τις ιστορικές και παγκόσμιας φήμης Μυκήνες,

Το δεύτερο μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα του Άργους είναι ο κομβικός του ρόλος στην επανάσταση του 1821.  Η πόλη συνδέεται με μια σειρά πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα της επανάστασης του ‘21.  Στον Αη – Γιάννη έγινε η ορκωμοσία των αντιπροσώπων της Α’ Εθνοσυνέλευσης το 1821, ενώ στην εκκλησία της Παναγίας η ορκωμοσία των αντιπροσώπων της Δ’ Εθνοσυνέλευσης το 1829, οι εργασίες της οποίας έγιναν στο αρχαίο θέατρο του Άργους. Μέσα και γύρω από την πόλη έγιναν μια σειρά από σημαντικές μάχες είτε με τους Τούρκους είτε εμφύλιες συγκρούσεις.

Στην πόλη σώζονται ακόμα σπίτια σημαντικών αγωνιστών του ’21. Το φερόμενο ως σπίτι του στρατηγού Μακρυγιάννη επί της οδού Γούναρη 15, όπου ο αγωνιστής έμαθε γράμματα στα γεράματά του κι άρχισε να γράφει τα περίφημα Απομνημονεύματά του. Το κτήριο της οικογενείας Βλάσση στην Πλατεία της Αγίας Αικατερίνης. Το σπίτι του οπλαρχηγού Δημ. Τσώκρη στην οδό Καρατζά 6, η οικία του Σπυρίδωνα Τρικούπη στην οδό Δαναού, συγγραφέα πρώτου Πρωθυπουργού του νέου ελληνικού κράτους και πατέρα του Χαρίλαου Τρικούπη, που κινδυνεύει με ολική κατάρρευση. Το σπίτι του στρατηγού Τόμας Γκόρντον,  που έγραψε Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης και σήμερα στεγάζει τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Και, βέβαια, το σπίτι του Δημήτρη Καλλέργη, που μαζί με τον Μακρυγιάννη έκανε την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που μπορεί να διαμορφωθεί σε μουσείο της τοπικής νεότερης ιστορίας. Η στέγαση του  Αρχαιολογικού μουσείου του Άργους στην οικία επιφανούς ανδρός της νεότερης ιστορίας δείχνει τη σύγχυση της πόλης και την αδυναμία της να διακρίνει την αρχαία από τη σύγχρονη ιστορία της.

Οικία του Σπυρίδωνα Τρικούπη. Φωτογραφία: Δημήτρης Κατσούλας.

Οικία Σπυρίδωνα Τρικούπη, πρόσοψη.

Η πόλη διαθέτει ακόμα αξιόλογα ιστορικά νεοκλασικά κτήρια, που παραμένουν υποβαθμισμένα και αναξιοποίητα. Το παλιό τζαμί του 16ου αιώνα, που σήμερα λειτουργεί ως ναός του Αγίου Κωνσταντίνου,  οι «Καποδιστριακοί Στρατώνες», που ουσιαστικά παραμένουν αναξιοποίητοι, το νεοκλασικό Δημαρχείο του 19ου αι., το Καποδιστριακό 1^ο Δημοτικό σχολείο, το κτίριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού, που κτίστηκε τη δεκαετία 1880 και κινδυνεύει να καταρρεύσει, το Μέγαρο Κωνσταντόπουλου και το θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο της λαϊκής αγοράς, που θα μπορούσε να αποτελεί κόσμημα της πόλης. Επιπλέον το Άργος απαριθμεί δεκάδες ιδιωτικά αρχιτεκτονικά κοσμήματα, τα οποία σε μεγάλο αριθμό έχουν αφεθεί στην τύχη τους, καθώς η αδυναμία των ιδιοκτητών να τα συντηρήσουν και η ανυπαρξία κινήτρων από το κράτος έχει οδηγήσει τους ιδιοκτήτες τους σε αδιέξοδο.

Ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (πρώην τζαμί). Φωτογραφία: Δημήτρης Κατσούλας.

Με την πολιτική που ακολουθήσαμε μέχρι σήμερα το Άργος έχει γίνει νεκροταφείο της ιστορίας του. Χρειάζεται άλλη στρατηγική στόχευση, για να βγει από το αδιέξοδο. Να ξεχωρίσει τα μνημεία της αρχαίας και της σύγχρονης ιστορίας της. Να δημιουργήσει την ενότητα της αρχαίας πόλης με το αρχαίο θέατρο, την αρχαία αγορά και το αρχαιολογικό της μουσείο σε ενιαίο χώρο. Και την ενότητα της νεότερης ιστορίας της με την ανάδειξη και αξιοποίηση των ιστορικών και νεοκλασικών μνημείων στο κέντρο της πόλης. Η οικία Καλλέργη θα μπορούσε να μετατραπεί σε μουσείο τοπικής ιστορίας, που να αναδεικνύει τη νεότερη ιστορία της πόλης. Μόνο έτσι θα προκαλέσει το ενδιαφέρον επισκεπτών, που ενδιαφέρονται για την ιστορία και τον πολιτισμό. Ο σημερινός επισκέπτης του Άργους πώς αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται στην αρχαιότερη πόλη της Ελλάδας και της Ευρώπης; Πώς καταλαβαίνει ότι βρίσκεται σε μια πόλη που αποτέλεσε ένα από τα κυριότερα θέατρα της επανάστασης του 1821;

Η λαϊκή αγορά και το Κάστρο

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάδειξη του ιστορικού κέντρου της πόλης είναι η απομάκρυνση της λαϊκής αγοράς από τη σημερινή της θέση. Το Άργος έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί εμπορικό κέντρο.  Η βιομηχανία του εξαφανίστηκε και μόνο ορισμένα ενεργά μηχανουργεία προσπαθούν να την αντικαταστήσουν. Το εμπόριο έχει μειωθεί σημαντικά με αψευδείς μάρτυρες κάποιους «νεκρούς» κεντρικούς δρόμους με κλειστά καταστήματα. Στη λαϊκή αγορά τα είδη ένδυσης καλύπτουν όλο και μεγαλύτερο χώρο από τα αγροτικά προϊόντα.

Στην επόμενη γενιά είναι αμφίβολο αν θα υπάρχουν παραγωγοί που θα καλλιεργούν αγροτικά προϊόντα και θα τα πουλάνε στη λαϊκή αγορά. Αν πρόκειται οι σημερινοί ντόπιοι παραγωγοί, που διαθέτουν τα προϊόντα τους στη λαϊκή αγορά, να  μετατραπούν σε εμπόρους, που θα προσφέρουν προϊόντα αγορασμένα από τη χοντρική αγορά, καλύτερα να τα αγοράζουμε από τα μανάβικα και τα super markets.

Σε κάθε περίπτωση η σημερινή λαϊκή αγορά  μπορεί χωρίς σοβαρές συνέπειες να αποκεντρωθεί και να λειτουργεί σε δύο σημεία στο νότιο και βόρειο τμήμα της πόλης. Στο τέρμα της οδού Δαναού, νότια της αρχαίας αγοράς και μεταξύ των οδών Μεσσηνίας Αρκαδίας, Σπ. Μπουσουλοπούλου και Αρχαίας Βουλής,  υπάρχει ένας μεγάλος ακάλυπτος χώρος. Στο βόρειο τμήμα της πόλης υπάρχει ο χώρος του πρώην εργοστασίου Μαρίνου, απέναντι από το 1^ο Λύκειο. Να, ενδεικτικά, δύο σημεία τα οποία μπορούν να στεγάσουν μια αποκεντρωμένη λαϊκή αγορά χωρισμένη σε δύο τμήματα.

Σίγουρα υπάρχουν και άλλες λύσεις, όπου μπορούν να διαμορφωθούν προϋποθέσεις σύγχρονης λαϊκής αγοράς με στέγαστρα για τους πωλητές και θέσεις στάθμευσης για τους πελάτες και να απελευθερωθεί το κέντρο της πόλης. Το επιχείρημα ότι η λύση αυτή θα δυσκολεύσει την πρόσβαση των πεζών στη λαϊκή αγορά  δεν ευσταθεί. Πόσοι άνθρωποι πηγαίνουν σήμερα πεζοί στη λαϊκή αγορά; Ίσια – ίσια η αποκέντρωση της λαϊκής αγοράς θα αποσυμφορήσει την κυκλοφορία και τη στάθμευση των οχημάτων στο κέντρο της πόλης. Ούτε το επιχείρημα ότι η απομάκρυνση  της αγοράς από το κέντρο θα μειώσει την πελατεία των εμπορικών καταστημάτων της έχει λογική. Δεν βρισκόμαστε στην εποχή που οι άνθρωποι  κατέβαιναν από τα χωριά στην πόλη κάθε Τετάρτη και Σάββατο, για να ψωνίσουν τα αναγκαία της εβδομάδας. Καθένας βρίσκει αυτό που θέλει τη στιγμή που το χρειάζεται.

Η απελευθέρωση του χώρου της σημερινής λαϊκής αγοράς και η ενοποίησή του με το χώρο των στρατώνων Καποδίστρια σε συνδυασμό με την αποκατάσταση του νεοκλασικού κτιρίου της λαϊκής αγοράς και την αξιοποίησή του ως χώρου ψυχαγωγίας και πολιτισμού μπορεί να δώσει άλλη πνοή στο κέντρο της πόλης. Ο τεράστιος αυτός χώρος μπορεί να ενοποιηθεί με την πλατεία Δικαστηρίων, βόρεια του δικαστικού μεγάρου, και την κεντρική πλατεία Αγίου Πέτρου και να δημιουργηθεί ένα απέραντο ιστορικό κέντρο με προϋποθέσεις για την ανάδειξη της ιστορίας, για τη βελτίωση της καθημερινότητας, την ψυχαγωγία των πολιτών της και την τουριστική εκτόξευση της πόλης.

Πανοραμική άποψη των Στρατώνων Καποδίστρια. Φωτογραφία: Σαράντος Καχριμάνης.

Ένα ακόμη διαχρονικό μνημείο της πόλης, που απαιτεί ανάδειξη και αξιοποίηση είναι το Κάστρο Λάρισα, η αρχαία και μεσαιωνική ακρόπολη του Άργους, ένα από τα αρχαιότερα και πιο ιστορικά κάστρα της Ελλάδος, που συνδέεται και με τη νεότερη ιστορία της. Μέχρι σήμερα στέκεται επιβλητικό πάνω από την πόλη, είναι όμως απρόσιτο για πολίτες και επισκέπτες της πόλης λόγω της δύσκολης πρόσβασης σ’ αυτό. Ο στενός και με πολλές στροφές δρόμος που οδηγεί στο κάστρο από τη βόρεια πλευρά του κάνει δύσκολη την πρόσβαση με μικρό αυτοκίνητο και αδύνατη για μεγαλύτερα οχήματα. Δυνατότητες να βελτιωθεί δεν υπάρχουν, γιατί η βόρεια πλευρά του λόφου είναι απότομη. Ευκολότερη θα ήταν η πρόσβαση σ’ αυτό από το λόφο που απλώνεται νοτιοδυτικά του κάστρου.

Κάστρο Λάρισα

Ο λόφος αυτός ξεκινάει από την Ξηρόβρυση, στη διασταύρωση των δρόμων προς Κεφαλάρι και προς Άκοβα, και το βόρειο τμήμα του καταλήγει στα εξωτερικά τείχη του κάστρου. Στη νοτιοδυτική απόληξή του υπάρχει τμήμα ιδιωτικού δρόμου του πρώην εργοταξίου των τσιμέντων «Αργολίς», που οδηγεί σ’ ένα μικρό οίκημα στην πρώτη κορυφή του. Από το σημείο εκείνο μέχρι το κάστρο η απόσταση είναι 2 περίπου χιλιόμετρα πάνω σε ομαλό σχετικά έδαφος σε δημόσια έκταση, που δεν χρειάζονται απαλλοτριώσεις. Είναι πολύ εύκολη η διάνοιξη ενός άνετου δρόμου χωρίς στροφές, που να επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση στο κάστρο για μικρά και μεγάλα οχήματα και να διευκολύνει την τουριστική και πολιτιστική αξιοποίησή του, όπως συνέβη με το Παλαμήδι μετά τη σύνδεσή του με το δρόμο που οδηγεί στην Καραθώνα.  Μέχρι τότε το Παλαμήδι ήταν προσβάσιμο από τα περίφημα 999 σκαλιά του, όπως περίπου είναι το κάστρο Λάρισα σήμερα από το δρόμο στη βόρεια πλευρά του. Με τη δημιουργία εύκολης πρόσβασης το Παλαμήδι έγινε πόλος έλξης ντόπιων και επισκεπτών και σημαντικός παράγοντας τουριστικής ανάπτυξης, όπως θα γίνει και το κάστρο του Άργους, αν αποκτήσει εύκολη πρόσβαση.

Ο προτεινόμενος δρόμος μάλιστα μπορεί να προσφέρεται και για έναν άνετο και απολαυστικό περίπατο με θέα τον αργολικό κόλπο. Στο κάστρο υπάρχει δεξαμενή, που τροφοδοτεί με νερό το Αεροδρόμιο και τα Κατσικάνια. Αρκεί να δημιουργηθεί ένα δίκτυο άρδευσης κατά μήκος του νέου δρόμου, να φυτευτούν δένδρα και να κατασκευαστούν κάποια παγκάκια ανάπαυσης για τους πεζοπόρους. Αν επιπλέον ο χώρος των παλαιών σφαγείων διαμορφωθεί σε χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων, είναι βέβαιο ότι πολλοί Αργείοι θα άφηναν εκεί το αυτοκίνητό τους και θα απολάμβαναν μια άνετη πεζοπορία μιας περίπου ώρας, για να φτάσουν μέχρι το κάστρο και να επιστρέψουν στην αφετηρία τους με πανοραμική θέαση της πόλης, του αργολικού κάμπου και της θάλασσας, που μέρες με καθαρό ορίζοντα μπορεί να φτάνει μέχρι τα πρώτα νησιά του αργολικού κόλπου.

Η διέξοδος προς τη θάλασσα

Η τουριστική ανάπτυξη της πόλης και η βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών της προϋποθέτει τη διέξοδό της προς τη θάλασσα. Αναγκαία για το σκοπό αυτό είναι η ανάδειξη και αξιοποίηση της  παραλίας Τημενίου με την κατάργηση του παραλιακού δρόμου (επαρχιακή οδός Νέας Κίου – Μύλων) και τη μετατροπή του σε παραλία. Υπάρχει παλαιότερο σχέδιο για την μεταφορά της παραλιακής οδού πίσω από τα σπίτια, προκειμένου να μεγαλώσει το μέτωπο της Παραλίας και να δημιουργηθεί πεζόδρομος και ποδηλατόδρομος κατά μήκος της παραλίας του Τημενίου ως τους Μύλους. Μια παράλληλη με το σημερινό δρόμο εσωτερική διαδρομή θα δημιουργήσει επιπλέον τις προϋποθέσεις για μια πολεοδόμηση του Τημενίου μελετημένη ορθολογικά και προσανατολισμένη στην εξισορρόπηση των περιβαλλοντικών και ανθρωπίνων αναγκών, που μπορεί να αποτελέσει αναπτυξιακό μοχλό για την πόλη του Άργους. Είναι καιρός να πάψουν να φυτρώνουν στην περιοχή  διάσπαρτες κατοικίες χωρίς σχέδιο, που υπονομεύουν τη δυνατότητα συνολικής αναμόρφωσης και τουριστικής αξιοποίησης της ευρύτερης παραλιακής ζώνης.

Η ανάδειξη της παραλίας Τημενίου θα συμβάλλει στην αξιοποίηση του Ερασίνου και του σημαντικού υδροβιότοπου του Βάλτου του Άργους.  Η περιοχή μεταξύ Νέας Κίου – Κεφαλαρίου – Μύλων, που  από τους ντόπιους αναφέρεται περιφρονητικά ως βάλτος, αποτελεί έναν σημαντικό υγροβιότοπο της Αργολίδας. Στην καρδιά του θαυμάσιου αυτού υγροβιότοπου περνά ο Ερασίνος, ο οποίος δεν πλημμυρίζει ποτέ και όταν έχει νερό είναι ένα από τα πιο ήσυχα ποταμάκια της χώρας. Αυτός ο βάλτος, σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη, ρυθμίζει το μικροκλίμα της περιοχής και η καταστροφή του θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας του κάμπου κατά 8 βαθμούς, πράγμα που σημαίνει ότι όχι μόνο δεν θα μπορούσε να αντέξει άνθρωπος, αλλά θα ξεραίνονταν ακόμα και οι ελιές. Η αξιοποίηση του Ερασίνου μπορεί να  αναδείξει περιοχές  με άξονα  την Νέα Κίο, Κεφαλάρι, Σκαφιδάκι, Μύλοι νέες μορφές εναλλακτικού τουρισμού σε συνδυασμό με ήπια άθληση και  να προσελκύσει τουρίστες που ασχολούνται με τρέξιμο, ποδηλασία, κανό, καγιάκ, ψάρεμα, παρατήρηση πουλιών. Αν  δημιουργηθούν διαδρομές, ποδηλατόδρομοι, γέφυρες,  θέσεις θέασης, παγκάκια, πάρκινγκ κ.λπ., θα αποδώσουν αμέσως και θα διευρύνουν το τουριστικό αντικείμενο και την τουριστική σεζόν. Οι φίλοι του υγροβιότοπου και της φύσης μπορούν τα Σαββατοκύριακα  να ξεκινούν από την παραλία της Νέας Κίου και να καταλήγουν στην ταβέρνα «Σπηλιά» περιδιαβαίνοντας τις όχθες του Ερασίνου και σε μια διαδρομή 1 ώρας να απολαμβάνουν τη μοναδική χλωρίδα και πανίδα της περιοχής.

Επιπλέον η ανάπτυξη δικτύου περιαστικών ποδηλατοδρόμων από το Άργος προς  το Κεφαλάρι και το Τημένιο θα μπορούσε να βελτιώσει θεαματικά την ποιότητα ζωής των ανθρώπων της πόλης. Η περιοχή νότια της πόλης του Άργους είναι επίπεδη και προσφέρεται για ποδηλασία. Ένα δίκτυο αγροτικών χωματόδρομων με ήπια κυκλοφορία ξεκινούν από το νότιο περιφερειακό του Άργους, περνούν από τον Ερασίνο και καταλήγουν στην παραλία του Τημενίου. Κάποιοι απ’ αυτούς μπορούν εύκολα να διαμορφωθούν σε ποδηλατόδρομους και να προσφέρουν διέξοδο προς τη θάλασσα για τους φίλους του πηδηλάτου. Ανάλογη ποδηλατική διαδρομή μπορεί να διαμορφωθεί από το δρόμο που οδηγεί από την Ξηρόβρυση προς το κεφαλάρι νοτιοανατολικά του κύριου δρόμου και βορειοδυτικά του δρόμου Άργους – Τρίπολης.

Ποιοτική επέκταση του Άργους προς τη θάλασσα θα αποτελούσε η αξιοποίηση της παραλιακής ζώνης Μύλων – Κιβερίου. Το τμήμα της παραλιακής ζώνης από το φάρο των Μύλων μέχρι το Κιβέρι διαθέτει ήπιο ανάγλυφο και εξαιρετικής ποιότητας ακτή με βοτσαλωτή παραλία και θάλασσα με ομαλό βάθος, που προσφέρεται για κολύμβηση. Η χάραξη και κατασκευή ενός παραλιακού δρόμου λίγα μέτρα μακριά από την παραλία θα μπορούσε να αναδείξει την  περιοχή ανάμεσα στους Μύλους και το Κιβέρι και να δημιουργήσει μια εκπληκτική για την Αργολίδα ενιαία ακτογραμμή μήκους περίπου 15 χιλιομέτρων από το Ναύπλιο έως το Κιβέρι. Έργο που θα ευνοούσε την δημιουργία κατοικιών και την κατασκευή μεγάλων και σύγχρονων τουριστικών μονάδων, οι οποίες θα άλλαζαν άρδην την τουριστική οικονομία της Αργολίδας και θα αύξαναν την επισκεψιμότητα.  Έργο που θα ωφελούσε και τους αγρότες – ιδιοκτήτες των κτημάτων, που θα απαλλοτριωθούν για τη δημιουργία του δρόμου.  Η τουριστική ανάπτυξη θα έδινε μικρή ανάσα στον ταλαιπωρημένο αγροτικό κόσμο της περιοχής, ο οποίος παράγει απαράμιλλης ποιότητας και γεύσης αγροτικά προϊόντα και συχνά δεν μπορεί να τα διαθέσει και σαπίζουν στα κτήματα.

Η οδική σύνδεση της πόλης

Τελευταίο, αλλά σημαντικό κομμάτι του σχεδιασμού για την πόλη της επόμενης γενιάς, αποτελεί η οδική σύνδεσή της με τις γειτονικές πόλεις. Υλοποιείται ήδη η σύνδεση της Αργολίδας με τον αυτοκινητόδρομο Κορίνθου – Τρίπολης με την κατασκευή του τμήματος από τη διασταύρωση Νεμέας ως τον αρχαιολογικό δρόμο Μυκηνών – Ναυπλίου. Δεν έχει προβλεφθεί όμως η σύνδεση του Άργους με το δρόμο αυτό. Παράλληλα υπάρχει η σιδηροδρομική γραμμή Κόρινθος-Άργος-Ναύπλιο μήκους 60 χιλιομέτρων ανακαινίστηκε το 2009, αλλά η λειτουργία της διήρκεσε ένα μικρό χρονικό διάστημα μέχρι να κλείσει και παραμένει κλειστή από το 2010, παρά τα 100 εκατομμύρια ευρώ που δαπανήθηκαν για τον εκσυγχρονισμό της. Η σιδηροδρομική αυτή γραμμή είναι μονή και μετρική, δηλαδή το πλάτος των γραμμών είναι ένα μέτρο και η ταχύτητά της φτάνει μέχρι τα 100 χλμ/ώρα. Μια γραμμή με πολλές και επικίνδυνες ισόπεδες διαβάσεις, που την κάνουν ακόμα πιο αργή και επικίνδυνη.

Εκείνοι, που και σήμερα υποστηρίζουν την επαναλειτουργία του σιδηροδρόμου προς την Αργολίδα, πιστεύουν ότι είναι βιώσιμη και αποτελεσματική αυτού του είδους η σιδηροδρομική σύνδεση; Υπάρχει πιθανότητα να αναβιώσει αυτή η απαρχαιωμένη γραμμή και μάλιστα να συνεχιστεί η σιδηροδρομική αυτή σύνδεση μετά την Αργολίδα προς την Τρίπολη και την Καλαμάτα την στιγμή που ο νέος αυτοκινητόδρομος Κορίνθου – Τρίπολης – Καλαμάτας σε συνδυασμό με το αεροδρόμιο Καλαμάτας έχουν καλύψει πλήρως τις ανάγκες μετακίνησης προς τις περιοχές αυτές; Η αναβίωση του σιδηρόδρομου είναι μια ρομαντική προοπτική, αλλά παραβλέπει την εξέλιξη των συγκοινωνιών και την τάση του σύγχρονου ανθρώπου να εξοικονομεί το χρόνο του και να τον αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο. Τη δεκαετία του ’80 ένας γραφικός υποψήφιος δήμαρχος του Άργους προσπαθούσε να πείσει τους ψηφοφόρους του να ξεσηκωθούν, για να εμποδίσουν τη δημιουργία του νέου αυτοκινητόδρομου Κορίνθου – Τρίπολης – Καλαμάτας, που τότε άρχισε να κατασκευάζεται, γιατί πίστευε ότι με τη λειτουργία του το Άργος θα απομονωθεί. Δεν έπειθε, φυσικά, κανέναν, γιατί κανένας λογικός άνθρωπος δεν πείθεται να πάει κόντρα στις εξελίξεις.

Αν μιλάμε για σιδηροδρομική σύνδεση μόνο της Αργολίδας, φαίνεται πιο λογική η δημιουργία μιας νέας κανονικής (με πλάτος 1.45 μ.) ηλεκτροκινούμενης γραμμής υψηλών ταχυτήτων, που θα έριχνε το χρόνο ταξιδιού από Ναύπλιο σε Αθήνα – Λιμάνι Πειραιά ή αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος σε περίπου 1 ώρα και 30 λεπτά. Η νέα αυτή γραμμή είναι, ίσως, προτιμότερο να περνάει από την ανατολική πλευρά της Αργολίδας και να συνδέει την Κόρινθο με την Επίδαυρο και το Ναύπλιο.  Κάτι τέτοιο θα προσέφερε μεγάλη ανάπτυξη στις ανατολικές παραλίες της Κορινθίας και Αργολίδας, θα έδινε μεγάλη ώθηση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και θα είχε ανυπολόγιστα θετικές συνέπειες για την οικονομία, τον τουρισμό, την άρση του κυκλοφοριακού εμφράγματος στο Ναύπλιο κάθε Σαββατοκύριακο, τις μεταφορές των αγροτικών προϊόντων, το περιβάλλον και τις προοπτικές του λιμανιού του Ναυπλίου. Ο εκσυγχρονισμός της υπάρχουσας σιδηροδρομικής γραμμής είναι πολύ δύσκολος έως αδύνατος, λόγω της δυσκολότερης μορφολογίας του εδάφους, της διέλευσής της μέσα από οικισμούς με πάνω από 40 συνολικά επικίνδυνες ισόπεδες διαβάσεις και της εμπλοκής της με το οδικό δίκτυο.

Αν δημιουργηθεί η προτεινόμενη νέα σύγχρονη γραμμή, η σημερινή μπορεί να καταργηθεί και να χρησιμεύσει για τη βελτίωση του οδικού δικτύου. Το Άργος τότε μπορεί άνετα να συνδεθεί με τον αρχαιολογικό δρόμο Μυκηνών – Ναυπλίου με μια έξοδο δεξιά στον κόμβο των Μυκηνών. Ο νέος αυτοκινητόδρομος θα ακολουθήσει την πορεία της σημερινής σιδηροδρομικής γραμμής και μέσω Κουτσοποδίου θα φτάσει άνετα στον Άγιο Βασίλειο και μπορεί να συνεχίσει μέχρι τους Μύλους. Έτσι θα λυθεί και το μεγάλο πρόβλημα της διέλευσης βαρέων οχημάτων μέσα από την πόλη, τα οποία «ξύνουν» κυριολεκτικά τα μπαλκόνια των σπιτιών της οδού Ινάχου και προκαλούν τον τρόμο των οδηγών που τα ακολουθούν. Θα αποσυμφορήσει επίσης και την κυκλοφορία στην διασταύρωση της οδού Ναυπλίου με το νότιο περιφερειακό, που δημιουργείται τις ώρες αιχμής. Αν μάλιστα έχει προηγηθεί η εκτροπή του Ξεριά, η δημιουργία ανατολικού περιφερειακού θα είναι πολύ εύκολη, ενώ το σημερινό νεοκλασικό κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού Άργους θα μπορούσε να στεγάσει το ΚΤΕΛ.

Αν η λύση αυτή δεν είναι εφικτή, πρέπει να αναζητηθεί άλλος τρόπος σύνδεσης του Άργους με τον αρχαιολογικό δρόμο Μυκηνών – Ναυπλίου. Υπάρχει παλαιότερη μελέτη που προτείνει η σύνδεση να γίνει από το Μοναστηράκι και μέσω Τρίστρατου να καταλήξει στο νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου. Υπάρχει στη διαδρομή αυτή ένας αγροτικός δρόμος, που μπορεί να διαπλατυνθεί με απαλλοτριώσεις κτημάτων. Χρειάζεται επίσης η δημιουργία νέας γέφυρας στον ποταμό Ίναχο και τα μεγαλύτερα προβλήματα θα δημιουργηθούν στη σύνδεση του νέου δρόμου με τον παλαιό στη βόρεια είσοδο της πόλης. Η χάραξη του δρόμου αυτού έχει όμως το πλεονέκτημα ότι σε όλη την ευθεία διαδρομή του ο επισκέπτης βλέπει μπροστά του το κάστρο του Άργους.

Η ενεργειακή αυτονομία της πόλης

Στο πλαίσιο του σχεδιασμού για τις επόμενες 10ετίες κρίνεται επιβεβλημένη και η διαμόρφωση κατάλληλης ενεργειακής πολιτικής για την πόλη. Στην εποχή μας οι ενεργειακές ανάγκες των σύγχρονων πόλεων αυξάνονται διαρκώς, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και της εξελισσόμενης κλιματικής αλλαγής, που δημιουργεί διαρκώς μεγάλες ανάγκες σε ψύξη και θέρμανση, λόγω των μεταβολών στη θερμοκρασία του πλανήτη. Η  λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση και επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής είναι επιτακτική περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Ο ενεργειακός σχεδιασμός των πόλεων γίνεται πια αναγκαίος και αναπόσπαστο κομμάτι κάθε προσπάθειας επίτευξης περιβαλλοντικού σχεδιασμού. Γιατί η οικονομική ανάπτυξη και η ποιότητα ζωής είναι συνδεδεμένες με την ενέργεια και το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαία τα ενεργειακά χωριά, τα οποία εμφανίζονται σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου με στόχο την μερική ή πλήρη ενεργειακή αυτονομία με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ αλλά) και πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας.

Με δεδομένο ότι η Αργολίδα έχει 336 μέρες το χρόνο ηλιοφάνεια, η πόλη μπορεί να προγραμματίσει τη δημιουργία ενός μεγάλου φωτοβολταϊκού πάρκου, που θα αξιοποιήσει μια ανεξάντλητη πηγή ενέργειας, τον ήλιο, θα συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος με την παραγωγή καθαρής ενέργειας και θα μειώσει την εκπομπή επιβλαβών για το περιβάλλον ρύπων, που παράγονται από τις συμβατικές μεθόδους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ορυκτά καύσιμα). Είμαστε στην ιδανική γεωγραφική θέση για να πετύχουμε την ενεργειακή αυτάρκεια.

Πάνω από τα Σταθέικα υπάρχει ένα μεγάλο οροπέδιο σε υψόμετρο 700 μέτρων με έκταση μεγαλύτερη από 1.000 στρέμματα γης. Μεγάλο μέρος της έκτασης αυτής είναι δημόσια γη, ενώ  τα ιδιωτικά κτήματα της περιοχής είναι εγκαταλελειμμένα και ανεκμετάλλευτα εδώ και πολλά χρόνια. Η περιοχή είναι επίπεδη και ομαλή, μακριά από ορεινούς όγκους που να την σκιάζουν και πολύ κοντά στην πόλη του Άργους με εύκολη πρόσβαση από την πλευρά του Βρουστίου. Είναι ιδανική για εγκατάσταση εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας και έχουν ήδη εγκατασταθεί εκεί 2 μεγάλα ιδιωτικά φωτοβολταϊκά πάρκα τα τελευταία χρόνια. Στην ίδια περιοχή μπορούν να εγκατασταθούν και ανεμογεννήτριες για εκμετάλλευση και της αιολικής ενέργειας, γιατί ο ορίζοντας γύρω της είναι ελεύθερος και οι άνεμοι πνέουν ανεμπόδιστοι όλη τη διάρκεια του χρόνου. Πιθανότατα υπάρχουν και άλλες παρόμοιες περιοχές κοντά στην πόλη, που προσφέρονται για την εκμετάλλευση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή.

Πολλές πόλεις της Ευρώπης επενδύουν τα τελευταία χρόνια στην αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος στον κόσμο μέχρι το 2050. Οι πόλεις σε όλη την Ευρώπη κοιτάζουν προς πιο πράσινα οράματα τα επόμενα χρόνια. Το ηλεκτρικό αυτοκίνητο έχει ήδη αρχίσει να πρωταγωνιστεί στις πράσινες πόλεις μαζί με το ηλεκτρικό ποδήλατο.

Δύο Δήμοι της Αργολίδας, ο δήμος Άργους – Μυκηνών και ο δήμος Ερμιονίδας με Μνημόνιο Συνεργασίας (MoC) συμμετέχουν σ’ ένα «δίκτυο» 85 ελληνικών πόλεων, που δεσμεύονται να εργαστούν πάνω στην κλιματική ουδετερότητα.  Άλλες 6 ελληνικές πόλεις, η Αθήνα, τα Ιωάννινα, η Καλαμάτα, η Κοζάνη, η Θεσσαλονίκη και τα Τρίκαλα έχουν επιλεγεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεταξύ 377 πόλεων, για την ένταξή τους στις 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030 στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των αστικών περιοχών.

Το Άργος μπορεί να διεκδικήσει να γίνει μια πόλη κλιματικά ουδέτερη. Χρειάζεται όμως η σωστή στρατηγική, η πολιτική βούληση και η εφαρμογή. Φαίνεται κάτι δύσκολο και απαιτεί μεγάλη προσπάθεια και πολλά χρήματα για την υλοποίησή του. Τα πράγματα όμως γίνονται πολύ πιο απλά, αν υπάρξει ένας σωστός σχεδιασμός με ξεκάθαρους στόχους και χρονοδιαγράμματα υλοποίησης. Όταν θέλουμε να μετατρέψουμε μια πόλη σε πράσινη, πρέπει να θέσουμε τα κριτήρια που θα τη μετατρέψουν, να μελετήσουμε τη λειτουργικότητα της μετατροπής και να εκτιμήσουμε πώς θα βελτιώσει την ποιότητα της καθημερινότητας των πολιτών της. Οι πόλεις που πρωτοπορούν είναι αυτές που έχουν σταματήσει να δικαιολογούν, αλλά σχεδιάζουν και υλοποιούν καινοτομίες.

Στην εποχή πολλαπλών και αλλεπάλληλων κρίσεων που βιώνουμε, η αυτάρκεια έχει αναδειχθεί ως ένα από τα θεμελιώδη ζητήματα σε όλα τα επίπεδα. Το ενεργειακό ζήτημα είναι ιστορικών διαστάσεων για την οικονομία, για την κοινωνία, για το μέλλον της πόλης και της χώρας γενικότερα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν την ιδανική επιλογή, προκειμένου να καταστήσουν μια πόλη ενεργειακά αυτοδύναμη.

Επιμύθιο

Ποιος θα σχεδιάσει ένα στρατηγικό σχέδιο για τα επόμενα 50 χρόνια και ποιος θα το υλοποιήσει; Οι δήμαρχοι της πόλης την τελευταία 50ετία προέρχονταν στην πλειοψηφία τους από τη συντηρητική παράταξη. Η κοινωνία του Άργους χαρακτηρίζεται από συντηρητική ιδεολογία και συντηρητική νοοτροπία. Η κοινωνιολογία λέει ότι «οι νοοτροπίες δημιουργούνται πολύ αργά και αλλάζουν πολύ δύσκολα». Δεν περιμένει κανείς ένα τέτοιο σχέδιο να προκύψει από τη βάση μιας συντηρητικής κοινωνίας, που φοβάται τις καινοτόμες και ριζοσπαστικές λύσεις. Τις περιμένει από κάποιον φωτισμένο ηγέτη ή από μια οργανωμένη ομάδα τολμηρών ανθρώπων, που θα εργαστεί σοβαρά και μεθοδικά αμέσως μετά από κάποιες δημοτικές εκλογές και θα εμφανιστεί στις επόμενες έτοιμη να αναλάβει τις τύχες της πόλης και να την οδηγήσει στην επόμενη φάση, στον επόμενο αιώνα.

Υποσημείωση

[1]. «ὅσον τε γὰρ χρόνον προὔστη τῆς πόλεως ἐν τῇ εἰρήνῃ, μετρίως ἐξηγεῖτο καὶ ἀσφαλῶς διεφύλαξεν αὐτήν, καὶ ἐγένετο ἐπ’ ἐκείνου μεγίστη. ἐπειδή τε ὁ πόλεμος κατέστη, ὁ δὲ φαίνεται καὶ ἐν τούτῳ προγνοὺς τὴν δύναμιν….καὶ ἐπειδὴ ἀπέθανεν, ἐπὶπλέον ἔτι ἐγνώσθη ἡ πρόνοια αὐτοῦ ἡ ἐς τὸν πόλεμον.  ὁ μὲν γὰρ ἡσυχάζοντάς τε καὶ τὸ ναυτικὸν θεραπεύοντας καὶ ἀρχὴν μὴ ἐπικτωμένους ἐν τῷ πολέμῳ μηδὲ τῇ πόλει κινδυνεύοντας ἔφη περιέσεσθαι· οἱ δὲ ταῦτά τε πάντα ἐς τοὐναντίον ἔπραξαν καὶ ἄλλα ἔξω τοῦ πολέμου δοκοῦντα εἶναι κατὰ τὰς ἰδίας φιλοτιμίας καὶ ἴδια κέρδη κακῶς ἔς τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ τοὺς ξυμμάχους ἐπολίτευσαν,. [Θουκυδίδη Ιστορία, 2.65.5-7]

Ανώνυμος Αργείος

[O συντάκτης του άρθρου επέλεξε την ανωνυμία, γιατί στον τόπο μας ασχολούμαστε πιο πολύ με το «ποιος το είπε» και λιγότερο ή καθόλου με το «τί είπε». Ελπίδα του είναι να προκληθεί ένας διάλογος για όσα δεν έγιναν, για όσα μέλλονται να γίνουν και για όσα θα μπορούσαν να γίνουν.]

Διαβάστε ακόμη:

• Τημένιον, το λιμάνι του αρχαίου Άργους. Αναφορές αρχαίων και νέων συγγραφέων και ενδείξεις για την τοποθεσία, από το τέλος του 18ου αιώνα
• Η νεοκλασική οικία Δημητρίου Τσώκρη στο Άργος
• Η Αρχιτεκτονική της Κατοικίας στο Άργος το 19ο αιώνα
• Διάσωση τεσσάρων ιστορικών διατηρητέων κτιρίων του Άργους
• Ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (πρώην τζαμί) στο Άργος
• Πολιτιστικός Όμιλος Άργους (Π.Ο.Α.): 40 χρόνια μετά
• Δημοτικές εκλογές και δήμαρχοι στο Άργος το 19ο και 20ο αιώνα
• Δημοτική Νεοκλασική Αγορά Άργους
• Στρατώνες Καποδίστρια στο Άργος: Ιστορία, και μια πολιτιστική μάχη
• Μια Εύγλωττη Σύγκρουση – Στρατώνες Καποδίστρια στο Άργος, κράτος, δήμος, κόμματα, φορείς και πολίτες