Ιστορικές στιγμές του Νοσοκομείου Άργους (μέρος II)

Ιστορικές στιγμές του Νοσοκομείου Άργους (μέρος II) – Παναγιώτης Ν. Τσελφές, Αναισθησιολόγος Γενικού Νοσοκομείου Άργους

 Το Νοσοκομείο των κληροδοτημάτων

Το σημερινό Νοσοκομείο Άργους οφείλει την ύπαρξή του στη μεγάλη αγάπη κάποιων Αργείων για την πόλη και τους συμπολίτες τους. Αυτοί προσέφεραν τις περιουσίες τους για τις ανάγκες της υγειονομικής περίθαλψης των κατοίκων μιας μεγάλης περιοχής του Άργους και γύρω από αυτό, από το άκρο της Κυνουρίας μέχρι και τη Νεμέα. Από τις προσφορές τους, πολλές χάθηκαν από τις δυσκολίες των καιρών (πόλεμοι) και την εγκληματική αδιαφορία αυτών στους οποίους ανατέθηκε η διαχείριση. Άλλες όμως αξιοποιήθηκαν, ώστε να προκύψει το σπουδαίο και μεγάλο νοσηλευτικό ίδρυμα που έχουμε σήμερα.

Με πρώτους τους Αικατερίνη Καλλιοντζή (διαθήκη 1924) και τον ανιψιό της Δημοσθένη Δεσμίνη (διαθήκη 1936) ξεκίνησε μια σειρά δωρεών και κληροδοτημάτων που έχτισαν, επέκτειναν και συνεχίζουν ακόμη σήμερα τη βελτίωση των εγκαταστάσεων και της λειτουργίας του Νοσοκομείου Άργους.

Το κληροδότημα «Δεσμίνη – Καλλιοντζή»

Η δωρεά «Δεσμίνη – Καλλιοντζή» έγινε το 1936, με διαθήκη του Δημοσθένη Δεσμίνη προς το Ίδρυμα «Δημοτικόν Νοσοκομείον Δεσμίνη – Καλλιοντζή». Η δωρεά συμπληρώθηκε από προσφορά του Αναστασίου Στεργίου.

Η ανάγκη λειτουργίας νοσοκομειακής μονάδας στο Άργος είναι πολύ παλιά. Είναι φυσικό πως το «Λαϊκό Ιατρείο» που δημιουργήθηκε και στηρίχτηκε στη φιλανθρωπική δραστηριότητα κάποιων πολιτών, δεν αναπλήρωσε την έλλειψη νοσοκομείου. Η κεντρική εξουσία ακολούθησε τις συγκεκριμένες ανάγκες της εποχής και προγραμμάτισε ανέγερση Σανατορίων ανά την επικράτεια. Το Σανατόριο της Αργολιδοκορινθίας, το κρατικό πρόγραμμα επενδύσεων, του τομέα υγιεινής, του 1935, το τοποθέτησε στην περιοχή Φανερωμένης Χιλιομοδίου. Σανατόριο στη Φανερωμένη δεν έγινε ποτέ, αλλά για νοσοκομείο στην Αργολιδοκορινθία είχε προκριθεί η περιοχή του Ναυπλίου ή η περιοχή μεταξύ Ναυπλίου και Άργους, αφού για μη ερμηνεύσιμους λόγους, υπήρχε η άποψη πως το νοσοκομείο έπρεπε να γίνει κοντά στη θάλασσα.

Ο τοπικός τύπος υποστήριξε με πάθος πως το νοσοκομείο της Αργολιδοκορινθίας (δεν υπήρχε ούτε στην Κόρινθο), έπρεπε να γίνει σε θέση που να εξυπηρετεί τόσο την Κόρινθο, όσο και το Ναύπλιο και την Κυνουρία. Αυτή η θέση ήταν το Άργος. Η πλάστιγγα φάνηκε να γέρνει αποφασιστικά υπέρ του Άργους, όταν εμφανίστηκε το Κληροδότημα Δεσμίνη – Καλλιοντζή.

Η Αικατερίνη σύζυγος Δημητρίου Καλλιοντζή[1] μία εκ των τεσσάρων θυγατέρων του Κωνσταντίνου και της Ελένης Νυσταζοπούλου, γεννήθηκε στο Άργος το 1855 και πέθανε στην Αθήνα το 1932. Ο σύζυγός της Δημήτριος Καλλιοντζής, γεννημένος και αυτός στο Άργος, ασκούσε το επάγγελμα του συμβολαιογράφου στην Αθήνα. Το ζεύγος Καλλιοντζή απέκτησε δύο παιδιά, τον Αγαμέμνονα και τον Χαρίλαο, που είχαν την ατυχία να πεθάνουν σε ηλικία 10 και 25 ετών αντίστοιχα. Στη συνέχεια η Αικατερίνη έχασε και το σύζυγό της το 1909, αλλά παρέμεινε στην Αθήνα.

Η Αικατερίνη Καλλιοντζή σε πορτρέτο αγνώστου ζωγράφου που βρίσκεται στο Νοσοκομείο Άργους.

Το 1924 με ιδιόχειρη διαθήκη άφηνε την περιουσία της για την ίδρυση νοσοκομείου στο Άργος. Λίγες ημέρες προ του θανάτου της, άλλαξε τη διαθήκη και άφησε την περιουσία της στον ανιψιό της Δημοσθένη Δεσμίνη, μετά την προφορική διαβεβαίωση πως και αυτός θ’ αφήσει την περιουσία του για τον ίδιο σκοπό.

Δημοσθένης Δημητρίου Δεσμίνης[2] (1868-1936) γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα. Κληροδότησε την περιουσία του, μαζί με αυτή της θείας του Αικατερίνης Καλλιοντζή, την οποία είχε κληρονομήσει, για την ανέγερση νοσοκομείου στο Άργος. Η διαθήκη του που συντάχτηκε την 24η Ιανουαρίου 1936, δημοσιεύτηκε από το Πρωτοδικείο Αθηνών στις 30 Μαρτίου 1936.

Ο Δημοσθένης Δεσμίνης σε πορτρέτο αγνώστου ζωγράφου που βρίσκεται στο Νοσοκομείο Άργους.

Με τη διαθήκη άφησε στην Αγγελική, σύζυγο Γ. Γεροντόπουλου, το γένος Δημ. Γκομόζη και στο γιό της Δημήτριο Γ. Γεροντόπουλο, μια οικία με τον περιβάλλοντα χώρο της, στη συνοικία Αγία Φωτεινή της Αθήνας, σε ανταμοιβή των πολυετών υπηρεσιών και περιποιήσεων προς αυτόν. Το σύνολο της υπόλοιπης περιουσίας του άφησε στο ίδρυμα που με τη διαθήκη συνέστησε, με την επωνυμία «Δημοτικόν Νοσοκομείον Άργους». Σκοπός η δημιουργία και λειτουργία νοσηλευτικού ιδρύματος, «για τη νοσηλεία απόρων της επαρχίας Άργους και των πλησίον περιφερειών, το οποίο θα συμπληρώση μίαν μεγάλην έλλειψιν της ιδιαιτέρας μου παρτίδος του Άργους».

Ακόμη και τους πίνακες και τα έπιπλα του σαλονιού και της τραπεζαρίας του άφησε στο ίδρυμα του Νοσοκομείου. Ουδείς βεβαίως γνωρίζει τι απέγιναν, αφού, όταν πριν από 34 χρόνια τα αναζήτησα, δεν υπήρχαν στο νοσοκομείο. Επίσης, ο Δημ. Δεσμίνης ενδιαφέρθηκε για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του «Δαναού», κληροδοτώντας στον Σύλλογο την προσωπική του βιβλιοθήκη.

Η ακίνητη περιουσία του Δημοσθένη Δεσμίνη που κληροδοτήθηκε υπέρ του ιδρύματος «Δημοτικόν Νοσοκομείον» ήταν:

1. Μια τριώροφη κατοικία επί της οδού Νίκης 37.
2. Μια ημιτριώροφη κατοικία επί της οδού Έλλης στην Καλλιθέα, με εμβαδόν 820 τμ.
3. Ένα οικόπεδο στη Νέα Σμύρνη.

Η ακίνητη περιουσία της Αικατερίνης Καλλιοντζή που, δια του Δεμίνη,  κληροδοτήθηκε υπέρ του ιδρύματος ήταν:

1. Μια διώροφη παλαιά κατοικία οριζόμενη από τις οδούς Αγίου Μελετίου – Επτανήσου – Χανίων, με έκταση 975.68 τμ.
2. Κάποια οικόπεδα στην Κυψέλη.

Μικρό τμήμα της διαθήκης μεταφέρεται με ακρίβεια εδώ, από δημοσίευμα της εφημερίδος «Ασπίς του Άργους», της Κυριακής 10ης Μαΐου 1936 (Αριθ. Φύλλου 186). Το δημοσίευμα είχε τίτλο: «ΣΗΜΕΡΟΝ ΤΕΛΕΙΤΑΙ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΤΩΝ ΑΕΙΜΝΗΣΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ ΔΗΜΟΣΘ. ΔΕΣΜΙΝΗ ΚΑΙ ΑΙΚΑΤ. ΚΑΛΛΙΟΝΤΖΗ». Το Αρχιερατικό μνημόσυνο τέλεσε ο Δήμος Άργους και η εφημερίδα δημοσίευσε τα βιογραφικά σημειώματα των δωρητών και ολόκληρη τη διαθήκη του Δημοσθένη Δεσμίνη.

Η σύστασις του Ιδρύματος τούτου εν τη πόλει Άργος τη ιδιαιτέρι μοι πατρίδι, γίνεται προς εκπλήρωσιν παλαιού μου πόθου να συντελέσω κατά, το δυνατόν στην εκπολιτιστικήν εξέλιξιν, ην δέον να έχωσιν αι μεγάλαι πόλεις, εις την εκπλήρωσιν τnς επιθυμίας μου δε ταύτης με ενίσχυσε ηθικώς και υλικώς η σεβαστή μοι θεία μου μακαρίτις Αικατερίνη χήρα Δημ. Καλλιοντζή, επανειλημμένως εκδηλώσασα μοι την επιθυμίαν της όπως διά της περιουσίας της και αυτή συντελέση εις την εκπλήρωσιν του ως άνω σκοπού, έχουσα δε η θεία μου αυτή εμπιστοσύνην εις εμέ διά την εκπλήρωσιν της επιθυμίας της ταύτης με ενεκατέστησε κληρονόμον της μόνον και μόνον διά την εκτέλεσιν της επιθυμίας της ήδη δε συμβάλλων δια της μικράς μου περιουσίας συνιστώ και προικοδοτώ δια της παρουσης το ρηθέν ίδρυμα «Δημοτικόν Νοσοκομείον Δεσμίνη – Καλλιοντζή» το οποίον διά της παρ’ αυτώ νοσηλείας απόρων της επαρχίας Άργους και των πλησίον περιφερειών θα συμπλήρωση μιαν μεγάλην έλλειψιν της ιδιαιτέρας μου Παρτίδος του Άργους».

Τμήμα του δημοσιεύματος της εφημερίδος «Ασπίς του Άργους», με άγνωστα πορτρέτα των δωρητών.

Ο Δεσμίνης όρισε επιτροπή διαχείρισης του κληροδοτήματος αποτελούμενης εκ των: του εκάστοτε Μητροπολίτη Αργολίδος ως προέδρου και του εκάστοτε Νομάρχη, του εκάστοτε Προέδρου Πρωτοδικών Ναυπλίου, του εκάστοτε Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ναυπλίου, του εκάστοτε Δημάρχου Άργους, του οικονομικού Εφόρου Άργους και των κυρίων Γ. Δ. Κιτσοπούλου και Κ. Παπαγιαννοπούλου, ως μελών.

Ο Δήμος Άργους θα αναλάμβανε την υποχρέωση να συλλέγει τα μισθώματα από τα ακίνητα που περιλαμβάνονται στο κληροδότημα και να τα καταθέτει σε Τράπεζα, ώστε να συμπληρωθεί κάποιο ποσό βοηθητικό της έναρξης λειτουργίας του Νοσοκομείου. Το Νοσοκομείο λειτούργησε μετά από 37 χρόνια και δεν υπάρχει καμιά πληροφορία για την τύχη των αναφερομένων εδώ μισθωμάτων.

Ευτυχώς το κληροδότημα ήταν σε ακίνητα, 4 κατοικίες και οικόπεδα, γιατί μόνο έτσι δεν εξανεμίστηκε ολόκληρο, στις δεκαετίες ταλαιπωρίας, αδιαφορίας των υπευθύνων και κωλυσιεργίας που σημειώθηκαν, μέχρι να χτιστεί και να λειτουργήσει (το 1973) το νοσοκομείο.

Ο Δεσμίνης σαν να γνώριζε πως η Διαχειριστική Επιτροπή του Κληροδοτήματος θα αδιαφορούσε για την υλοποίηση του σκοπού του, όρισε με ακρίβεια πως «οι οριζόμενοι παρακαλούνται να καταρτίσωσι συμφώνως τοις ισχύουσι νόμοις, τον κανονισμό του Ιδρύματος και να μεριμνήσωσι δια την αναγνώρισιν του συνιστωμένου ιδρύματος».

Τουλάχιστον μέχρι τον Ιανουάριο του 1957, όταν ήλθε στη Βουλή το θέμα της διαθήκης του Αναστάσιου Στεργίου, το «Ίδρυμα Δημοτικόν Νοσοκομείον Δεσμίνη – Καλλιοντζή» δεν είχε αναγνωριστεί σαν νομικό πρόσωπο και δεν είχε καμία νομική υπόσταση. Η περιφρόνηση και η αδιαφορία της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος προς αυτούς που κατέλειπαν το σύνολο της περιουσίας τους για τη φροντίδα της υγείας του Αργειακού λαού και κατ’ επέκταση η περιφρόνηση προς τον Αργειακό λαό, είναι πέραν παντός σχολιασμού.

Το 1936 έγινε η επιλογή του τόπου για την ανέγερση του νοσοκομείου. Από επιτροπή ειδικών του Υπουργείου Υγιεινής επιλέχτηκε έκταση 57 στρεμμάτων στους ανατολικούς πρόποδες του λόφου της «Ασπίδας». Για την καταλληλότητα του χώρου γνωματεύει θετικά παμψηφεί (22-12-36) και ο Ιατρικός Σύλλογος Άργους. Αντιρρήσεις εξέφρασε ο ιατρός Ιωάννης Πεβερέτος. Υποστήριξε πως η θέση έχει το μειονέκτημα της μεγάλης αποστάσεως από το κέντρο της πόλεως (…!).

Το τότε Υπουργείο Υγιεινής (Υπουργός κ. Δουρέντης) θεώρησε το χώρο κατάλληλο, ενέκρινε την απαλλοτρίωση, αλλά καταλόγισε τη δαπάνη στο Δήμο Άργους, αφού το προς ανέγερση νοσοκομείο φέρεται ως «Δημοτικόν». Ο Δήμος δήλωσε οικονομική αδυναμία,[3] διευκρίνισε πως το κληροδότημα δεν είναι μόνο για το κτίριο αλλά και για την αγορά του οικοπέδου. Έτσι η δαπάνη απαλλοτρίωσης μεταφέρθηκε στο κληροδότημα. Ο μοναδικός ενδοιασμός που εκφράστηκε από τη μεριά του Υπουργείου, ήταν ακριβώς ο αντίθετος από αυτόν που εξέφρασε ο κ. Πεβερέτος: ένα νοσοκομείο που έχει «την προοπτική ευρυτάτης εξελίξεως», πρέπει να βρίσκεται έξω από τον πολεοδομικό ιστό της πόλης.

Για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης, η έναρξη των οικοδομικών εργασιών για την ανέγερση του σημερινού κτιρίου του Νοσοκομείου στο Ναύπλιο[4] έγινε τον Φεβρουάριο 1940, τέσσερα χρόνια μετά την επιλογή του οικοπέδου για την ανέγερση του Νοσοκομείου Άργους. Το κτίριο κτίστηκε με δαπάνη του κρατικού προϋπολογισμού και λειτούργησε το 1956. Μέχρι τότε, νοσοκομείο στο Ναύπλιο στεγάστηκε σε διάφορες θέσεις και κτίρια.[5]

Εν τω μεταξύ άρχισαν οι δημοπρασίες για τη ρευστοποίηση της περιουσίας των Δεσμίνη και Καλλιοντζή. Στις 10 Απριλίου 1937 πουλήθηκε μια τριώροφη κατοικία στην οδό Νίκης και ένα οικόπεδο στη Νέα Σμύρνη. Εισπράχθηκαν 1.222.500 δρχ. Πληρώθηκαν διάφορα διαδικαστικά έξοδα και ένα περίπου εκατομμύριο κατατέθηκε σε τράπεζα.

Αριστοτέλης Π. Κούζης (1872-1961)

Με τη μεσολάβηση του Αργείου στην καταγωγή Αριστοτέλη Π. Κούζη, ιατρού, καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών, ακαδημαϊκού, τ. Υπουργού και Διευθυντού του Αντικαρκινικού Ινστιτούτου, ανατέθηκε η σύνταξη της μελέτης για την ανέγερση κτιρίου 40 κλινών, στον διάσημο Αθηναίο αρχιτέκτονα Βασίλειο Τσαγκρή, που είχε κάνει τα σχέδια του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας». Ο καθηγητής Κούζης ήταν δραστήριος και αποτελεσματικός. Πέτυχε να πάρει σαν δωρεά από το Δήμο Αθηναίων το οικόπεδο και δωρεάν τα σχέδια του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου από τον Τσαγκρή. Μέσα σε πέντε χρόνια (1935-1940) έχτισε και λειτούργησε τέσσερα νοσηλευτικά τμήματα, πέντε εξωτερικά ιατρεία και τέσσερα επιστημονικά εργαστήρια. Στο Άργος όμως έσπασε τα «μούτρα» του σε ανυπέρβλητα εμπόδια και σε στενόμυαλους Αργείους. Ο Τσαγκρής ήλθε στο Άργος και είδε το χώρο που είχε επιλεγεί, αλλά μελέτη δεν έκανε, γιατί το κληροδότημα μπλέχτηκε σε δικαστικούς αγώνες με συγγενείς του δωρητή Δημοσθένη Δεσμίνη, οι οποίοι ζητούσαν ακύρωση της διαθήκης.

Η εκπόνηση της μελέτης των κτιριακών εγκαταστάσεων ανατέθηκε[6] μετά τη λήξη των δικαστικών αγώνων (Απρίλιος 1938) στον αρχιτέκτονα Ν. Παπαχρήστου, μηχανικό της πολεοδομικής υπηρεσίας του Δήμου Αθηναίων. Ο κ Παπαχρήστου εκπόνησε και παρέδωσε στις 5 Ιουνίου 1938 μελέτη[7] ανέγερσης πλήρους νοσοκομείου 50 κλινών σε τριώροφο κτίριο σχήματος Γ, μήκους 53 και πλάτους 12,5 μέτρων, με δυνατότητα επέκτασης.[8]

Στις 15 Αυγούστου 1938 επισκέφτηκε την πόλη ο Διευθυντής του Υπουργείου Υγιεινής κ. Κοπανάρης, επιθεώρησε το χώρο του προς ανέγερση νοσοκομείου και ενέκρινε τη θέση του. Τα σχέδια εγκρίθηκαν από το Υπουργείο Κρατικής Υγιεινής και αντιλήψεως (έγγραφο 7775/Οκτώβριος 1938).

Στις 27-4-38 εκποιήθηκε[9] τριώροφη κατοικία με οικόπεδο 820 τμ στην Καλλιθέα και τον Αύγουστο του 1938 έγινε[10] με δαπάνη του Δήμου εκσκαφή δοκιμαστικού φρέατος, για να εξεταστεί η σύσταση και η αντοχή του εδάφους. Τα σχέδια όμως Παπαχρήστου ουδέποτε υλοποιήθηκαν αφού ο πόλεμος που ακολούθησε σταμάτησε κάθε πρόοδο.

Ο χώρος που επιλέχτηκε για την ανέγερση του Νοσοκομείου, στους πρόποδες του λόφου «Ασπίδα» στη σκιά του «Κάστρου Λάρισα», σήμερα ακόμη, παρά τις δεκάδες οικοδομές που ανεγέρθηκαν τα τελευταία χρόνια και κυριολεκτικά το πνίγουν,  είναι εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και χαρακτηριστικός της πόλης του Άργους.

Το κληροδότημα Αναστασίου Στεργίου

Το θέμα της ανέγερσης του νοσοκομείου έρχεται πάλι στο προσκήνιο μετά το τέλος του πολέμου. Στο υπάρχον κληροδότημα προστίθεται το κληροδότημα του Αναστασίου Στεργίου.

Ο Αναστάσιος Στεργίου είναι ο γνωστός από το «Λαϊκόν Ιατρείον» ο οποίος πέθανε τον Ιούνιο του 1941 και άφησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο Ίδρυμα «Δημοτικόν Νοσοκομείον Δεσμίνη – Καλλιοντζή».

Η διαθήκη του, που δημοσιεύτηκε από το Πρωτοδικείο Ναυπλίου στις 14 Ιουλίου 1941, είναι γραμμένη από τον ίδιο σε επιστολόχαρτο που φέρει τυπωμένο τ’ όνομά του με ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες και την ημερομηνία στα ελληνικά και στα γαλλικά, όπως συνήθιζαν τότε οι Έλληνες αστοί.

Αναστάσιος Στεργίου

Το σύνολο της διαθήκης φέρεται σε τρεις σελίδες. Στην πρώτη σελίδα αναγράφει ο ίδιος, με ιδιαίτερη ορθογραφία, την επικεφαλίδα: «Η διαθήκη μου» και υπογράφει δύο φορές. Στη ίδια σελίδα βρίσκεται και η θεώρηση του Προέδρου Πρωτοδικών Ναυπλίου, με ημερομηνία 14η Ιουλίου 1941. Στις επόμενες δύο το περιεχόμενο της διαθήκης αναγράφεται με συντομία και σαφήνεια.

Αντιγράφεται εδώ το πιο χαρακτηριστικό απόσπασμα της διαθήκης:

«…γράφω την διαθήκην μου αυτή δια της χειρός μου και ορίζω τα εξής: Επειδή έμεινα ανύπανδρος και επειδή δεν έχω ούτε γονείς ούτε αδελφούς και δια να φανώ και εγώ χρήσιμος εις το Άργος και να συντρέξω οικονομικώς το Νοσοκομείον που θα γίνει με τα χρήματα που αφήκαν ο Δεσμίνης και η Καλλιοντζή εις το Άργος, δια τούτο επιθυμώ όπως όλη η περιουσία μου, κινητή και ακίνητος και μετρητά περιέλθουν μετά τον θάνατόν μου εις το Νοσοκομείον αυτό, όπως εκ των εισοδημάτων των κτημάτων μου (τα οποία δεν έχουν δικαίωμα να πωλούν) συντηρείται μια αίθουσα ασθενών, η οποία θα ονομάζεται Αίθουσα Αναστασίου Νικήτα Στεργίου ή Μαριγώς Νικήτα Στεργίου».

Η διαθήκη του Αναστάσιου Στεργίου.

Είναι σαφές πως ο δωρητής παραχωρεί μόνο τα εισοδήματα από την περιουσία του, ενώ απαγορεύει την πώληση των ακινήτων. Τα ακαθάριστα εισοδήματα από 13 ενοικιαστές, όπως έχουν υπολογιστεί από την «Επιτροπή Εκκαθαρίσεως του Κληροδοτήματος Στεργίου», ανέρχονται μέσα σ’ ένα χρόνο, σε 45.188 δραχμές. Αν αφαιρεθούν φόροι και έξοδα συντήρησης 14.676 δραχμών, το χρηματικό ποσό που απομένει για να διατεθεί υπέρ του νοσοκομείου είναι πολύ μικρό. Πολλά από τα ακίνητα η Οικονομική Εφορία Άργους που διενήργησε σχετικό έλεγχο το 1944, τα βρήκε κενά. Μεταξύ αυτών η κατοικία του δωρητή και δύο συνεχόμενες οικίες στην οδό Ινάχου, που είχαν επιταχθεί από τους Ιταλούς Αλπινιστές της μεραρχίας Joulia και από τη Γερμανική διοίκηση κατοχής. Σε παρόμοια κατάσταση (κλειστά, εγκαταλειμμένα ή χωρίς απόδοση ενοικίου, βρέθηκαν έξη ακόμη ακίνητα της περιουσίας Στεργίου.

Τα ακαθάριστα εισοδήματα των ακινήτων του Αναστάσιου Στεργίου.

Για να γίνει εφικτή η εκποίηση των ακινήτων του κληροδοτήματος Στεργίου, το Ίδρυμα «Δημοτικόν Νοσοκομείον Δεσμίνη – Καλλιοντζή» υπέβαλε αίτηση προς το Συμβούλιο Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών, να αλλάξει η διαθήκη. Ο  Υφυπουργός Α. Αλιπράντης ενέκρινε (απόφαση Υ. 2027/2593/26-11-56) τη μετατροπή της διαθήκης του Α. Στεργίου «ως προς τον ταχθέντα σκοπόν». Για να γίνει όμως αυτό έπρεπε να περάσει σχετικός νόμος από τη Βουλή. Η νομοθετική ρύθμιση ψηφίστηκε στη Βουλή των Ελλήνων, στις 31 Ιανουαρίου 1957.

Μετά τον Πόλεμο: Περίοδος 1950-1960

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου το θέμα ανέγερσης νοσοκομείου επανήλθε. Μέχρι το 1950 δεν γίνεται τίποτα. Η Διαχειριστική Επιτροπή αδρανεί και ταυτόχρονα γίνεται πρόταση[11] να εγκαταλειφθεί η ιδέα ανεγέρσεως νέου νοσοκομείου και η εξαγορά με τα χρήματα του κληροδοτήματος του «Κωνσταντοπούλειου», στο οποίο ήδη στεγάζεται το νοσοκομείο. Ευτυχώς η ιδέα αυτή βρήκε τη σφοδρή αντίδραση της τοπικής κοινής γνώμης και δεν καρποφόρησε.

Ο Υπουργός Υγιεινής Αλέξανδρος Κωστόπουλος, ευρισκόμενος στο Άργος στις 23-9-50, υποσχέθηκε βοήθεια για ανέγερση νοσοκομείου.

Η διαδικασία απαλλοτρίωσης των οικοπέδων επαναλαμβάνεται στις 19 Νοεμβρίου 1950, όταν το Πρωτοδικείο Ναυπλίου όρισε το ποσό της αποζημίωσης για κάθε ιδιοκτήτη. Στις 15 Μαρτίου 1951 ολοκληρώθηκε η απαλλοτρίωση 37 στρεμμάτων με την αποπληρωμή των αποζημιώσεων. Το τίμημα που είχε επιδικαστεί ήταν περίπου 30 εκατομμύρια και καλύφτηκε στο μεγαλύτερο μέρος από εκποίηση των ακινήτων του κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή που έγινε πριν την έναρξη του πολέμου. Έλειπαν όμως 4 εκατομμύρια. Διενεργήθηκε γι’ αυτό έρανος μεταξύ των επαγγελματικών σωματείων του Άργους. Ο κατάλογος[12] των προσφορών είναι μακρύς και συγκινητικός, αφού περιλαμβάνει το σύνολο των Αργείων πολιτών, από τους βιομήχανους μέχρι τους πολύτεκνους:

1. Βιομήχανοι                    1.000.000
2. Έμποροι                           800.000
3. Παντοπώλαι                      500.000
4. Πολύτεκνοι                       300.000
5. Οινοζυθεστιάτορες            270.000
6. Καφεπώλαι                       250.000
7. Υποδηματοποιοί                215.000
8. Ράπται                              155.000
9. Κουρείς                           150.000
10. Αρτοποιοί                         130.000
11. Ζαχαροπλάσται                 70.000
12. Βιοτέχναι                          300.000

Ο Νομομηχανικός Στ. Ζωγράφος προσέφερε το υπόλοιπο της αμοιβής του από τη μελέτη ύδρευσης που του χρεωστούσε ο Δήμος Άργους.

Μετά την εξαγορά των οικοπέδων, η επιτροπή διαχείρισης του κληροδοτήματος, προεδρεύοντος του Δημάρχου Άργους Ευστάθιου Μαρίνου,[13] ο οποίος ήταν και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου, αποφάσισε (19-11-51) την εκποίηση[14] και άλλων ακινήτων «ίνα δια των εισπραχθησομένων ποσών άρξηται η ανέγερσις του κτιρίου του νοσοκομείου».

Η εκποίηση όμως που αποφασίστηκε από το Δήμαρχο Ε. Μαρίνο δεν έγινε και η υπόθεση ανέγερσης νοσοκομείου βάλτωσε πάλι. Μέχρι το 1956 δεν γίνεται τίποτα. Ο Πρόεδρος της επιτροπής διαχείρισης Μητροπολίτης Αργολίδος ασθενεί, ο Δήμος Άργους αδιαφορεί και η κεντρική εξουσία ταλαιπωρείται από συνεχείς κυβερνητικές μεταβολές.

Ακόμη και τα οικόπεδα που απαλλοτριώθηκαν χάθηκαν. Επιστράφηκαν στους πρώην ιδιοκτήτες τους, γιατί πέρασε μια πενταετία χωρίς να χρησιμοποιηθούν για την αιτία για την οποία είχαν απαλλοτριωθεί.

Στις 22 Μαρτίου 1956, ο τότε Υφυπουργός Υγιεινής Ψαρρέας, μετά από επίσκεψη στο Άργος, αποφάσισε ν’ αναλάβει το Υπουργείο την ανέγερση του νοσοκομείου, με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα επενδύσεων, αλλά, όπως είναι φυσικό, δεν θα φαινόταν πλέον σαν «Δημοτικόν» αλλά σαν «Κρατικόν Νοσοκομείον», κάτι που βρίσκει αντίθετη την επιτροπής διαχείρισης. Το πλέον σοβαρό ίσως είναι το γεγονός της απαίτησης του Υπουργείου, για εκπόνηση νέας μελέτης λίγων κλινών, το πολύ 40, αφού ήταν ήδη έτοιμο να λειτουργήσει το Νοσοκομείο Ναυπλίου σε ολοκαίνουργο κτίριο.

Οι σύλλογοι που έχουν συνεισφέρει οικονομικά και η κοινή γνώμη του Άργους μάταια αναζητούν τα χαμένα χρήματα και τους ενόχους. Το Μάιο του 1956, ο Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ευάγγελος Παπαμιχαλόπουλος, ως εντεταλμένο μέλος της Επιτροπής των Σωματίων της πόλεως, στέλνει έγγραφο (Υπ. Αριθ. 3093/1956) προς κάθε θεωρούμενο αρμόδιο και ζητάει εξηγήσεις. Όπως συμβαίνει πάντα στην Ελλάδα, ουδείς φέρει ευθύνη και ουδείς τιμωρείται. Το έγγραφο του κ. Παπαγγελόπουλου κινητοποίησε μόνο την Προεδρία της Κυβερνήσεως, η οποία απέστειλε έγγραφο προς την Επιτροπή του Κληροδοτήματος, με το οποίο ζητούσε… να συνεδριάσει και να λύσει το ζήτημα. Χωρίς βεβαίως ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Η Λίνα Τσαλδάρη είναι η πρώτη Ελληνίδα Υπουργός. Σύζυγος του παλαιού πολιτικού (αρχηγού του Λαϊκού κόμματος ) Παναγή Τσαλδάρη, έγινε υπουργός κοινωνικής πρόνοιας στη κυβέρνηση της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης ( ΕΡΕ) του Κων/νου Καραμανλή από το 1958 μέχρι το 1961.

Τον Σεπτέμβριο του 1956 η Υπουργός Υγιεινής Λίνα Τσαλδάρη εγκαινιάζει το καινούργιο Νοσοκομείο Ναυπλίου και υπόσχεται την προώθηση της ανέγερσης του νοσοκομείου στο Άργος. Με νόμο που ψηφίστηκε στις 31 Ιανουαρίου 1957 λύνεται το νομικό πρόβλημα της εκποίησης της περιουσίας Στεργίου, αλλά εμφανίζονται νέα προβλήματα:

Η επιτροπή διαχείρισης του κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή αποδεικνύεται μη νόμιμος, αφού δεν φρόντισε την αναγνώρισή της ως νομικού προσώπου. Τα υπάρχοντα σχέδια του αρχιτέκτονα Παπαχρήστου υποδεικνύονται από το Υπουργείο ως ανεπαρκή και ξεπερασμένα και ζητείται η εκπόνηση νέας μελέτης.

Οικόπεδο για την ανέγερση δεν υπάρχει, αφού αυτά που απαλλοτριώθηκαν χάθηκαν. Παραμένει μόνο η «δωρεά» ενός οικοπέδου του Κωνσταντίνου Μπόμπου[15] στην ίδια περιοχή. Στην πραγματικότητα ούτε αυτό υπάρχει, γιατί η δωρεά είναι …προφορική! Ο Κ. Μπόμπος υποσχέθηκε στη Διαχειριστική Επιτροπή πως «ευθύς ως προκρίνει το δωρούμενον, θα υπογράψει το δωρητήριον».

Στις 9 Ιουνίου 1957, ο Υφυπουργός Υγιεινής Ψαρρέας παραγγέλλει πως πρέπει ν’ αρχίσουν οικοδομικές εργασίες μέσα στο ’57, γιατί μόνο έτσι μπορεί το Υπουργείο να ενισχύσει με κονδύλια του προγράμματος επενδύσεων. Η Επιτροπή ψάχνει για οικόπεδο. Υποδεικνύει σαν ανθυγιεινή (!) την περιοχή του λόφου «Ασπίδα» και προτείνει την αγορά ενός οικοπέδου μέσα στον χείμαρρο Ξεριά (!) ιδιοκτησίας του ιατρού Κατσάνου. Ο Κωνσταντίνος Μπόμπος οργίζεται και ανακαλεί τη δωρεά του οικοπέδου του. Ο Νομίατρος και ο Ιατρικός Σύλλογος Άργους απορρίπτουν σαν ακατάλληλο το οικόπεδο Κατσάνου και οριστικά πλέον, από τον Δεκέμβριο του 1958, προκρίνεται ο σημερινός χώρος ανέγερσης του Νοσοκομείου.

Σχέδιον δημοτικού Νοσοκομείου το οποίον πρόκειται να ανεγερθεί δαπάναις του κληροδοτήματος του αειμνήστου συμπολίτου ημών Δ. Δεσμίνη και άλλων φιλανθρώπων χριστιανών επί γηπέδου δωρηθέντος παρά του Δημάρχου της πόλεως κ. Κωστή Μπόμπου. Δημοσιεύεται στο βιβλίο «Η πόλις του Άργους από των Μυθικών Χρόνων Μέχρι Σήμερον», Έκδοσις του Δήμου Άργους δια το Σώμα των Εφόρων της κομητείας του Λος Άντζελες των Ηνωμένων Πολιτειών. Αύγουστος 1945.

Στις 2 Μαρτίου 1959 αποφασίζεται η εξαγορά 8.320 τμ προς 70 δρχ/τμ και υπογράφεται σχετικό προσύμφωνο με τους ιδιοκτήτες. Την 1η Ιουνίου 1959 η αγορά ματαιώνεται γιατί ένας από τους ιδιοκτήτες δεν συμφωνεί πλέον με την πώληση. Αρχίζει διαδικασία αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των οικοπέδων με Βασιλικό Διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φ.222/12-10-59). Το Πρωτοδικείο ορίζει την τιμή αποζημίωσης πάλι σε 70 δρχ/τμ, αλλά παραδόξως, ενώ είναι η ίδια τιμή που η Επιτροπή Διαχείρισης είχε συμφωνήσει σε ελεύθερη διαπραγμάτευση με τους ιδιοκτήτες, τώρα την βρίσκει ασύμφορη…! και καταφεύγει στα δικαστήρια. 22 ολόκληρους μήνες μετά την απόφαση εξαγοράς (Δεκέμβριος 1960), το δικαστήριο επικυρώνει την αρχική πάλι τιμή των 70 δρχ/τμ, αλλά η αδράνεια συνεχίζεται, μέχρι τον Ιανουάριο 1961, που έρχονται θεωρημένα από το Υπουργείο τα προσχέδια Πιτίδη.

Η πορεία των νόσων 1938-1960

Τον Σεπτέμβριο του 1963, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος παρουσίασε την έκδοση «Φυσική Κίνησις Πληθυσμού 1960». Σ’ αυτή δημοσιεύτηκαν οι αιτίες θανάτων του έτους 1960 και συγκριτικά στοιχεία αυτών, με τις αντίστοιχες του έτους 1938. Έτσι, το 1938 το 17,5% (16.519 άτομα) επί του συνόλου των θανάτων, αποδόθηκε «εις το γήρας άνευ μνείας ψυχώσεως» και «εις ασαφώς περιγραφομένας παθολογικάς καταστάσεις και εις αγνώστους αιτίας». Αντίστοιχα από τα ίδια αίτια, το 1960 απεβίωσαν 13.562 άτομα, που αντιστοιχούσαν στο 22,4% επί του συνόλου των θανάτων. Μεταφέρεται εδώ χαρακτηριστικός πίνακας, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» αριθ. φύλλου 1172/22-9-63.

Ο συγκριτικός πίνακας μεταξύ των ετών 1938 και 1960, αν και επιβεβαιώνει γνωστές στους σημερινούς επιστήμονες μεταβολές, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού σ’ αυτά τα 22 χρόνια:

• Η ελονοσία σαν αιτία θανάτου εξαφανίστηκε.
• Υπερ-τριπλασιάστηκαν οι θάνατοι από φυματίωση, γαστρίτιδες, εντερίτιδες, νεφρίτιδες και γρίππη.
• Μειώθηκε η βρεφική θνησιμότητα.
• Τριπλασιάστηκαν οι θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα και από καρκίνο.

Η ανέγερση του «Κτιρίου Πιτίδη» 1960-1972

Η Επιτροπή Διαχείρισης του Κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή ανέθεσε στις 13 Μαρτίου 1960 τη σύνταξη κτιριακής μελέτης στον αρχιτέκτονα Νίκο Πιτίδη και στους πολιτικούς μηχανικούς Νανόπουλο, Ζαφείρη και αδελφούς Κούρτη. Ο Πιτίδης συνέταξε «Περιγραφική Έκθεση» και 7 προσχέδια του προς ανέγερση κτιρίου. Τα παρέδωσε στον Μητροπολίτη Αργολίδος και αυτός τα έστειλε (8-12-1960) για έγκριση στη Διεύθυνση Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων του Υπουργείου Υγιεινής και Κοινωνικής Προνοίας. Προηγουμένως το Υπουργείο είχε συντάξει και αποστείλει σχετικό «Κτιριολογικό Πρόγραμμα».

Περιγραφική Έκθεση

Το Κτιριολογικό Πρόγραμμα του υπουργείου (απόφαση ΤΥ 2786/8-10-1960) προέβλεπε μονάδα με 65 κλίνες νοσηλείας. Με τους περιορισμούς του Προγράμματος, η μελέτη Πιτίδη προέβλεπε κτίριο τριών ορόφων επί οικοπέδου 7.500 τ.μ. σε απόσταση 40 μέτρων από τον άξονα της Εθνικής Οδού Κορίνθου – Τριπόλεως, ώστε να δημιουργηθεί αυλή επισκεπτών και πάρκινγκ.

Το υπόγειο με επιφάνεια 995.70 τ.μ. περιλαμβάνει μαγειρεία, αποθήκες, κατοικία κατωτέρου προσωπικού, συνεργεία και νεκροτομείο. Το ισόγειο με επιφάνεια 1330.60 τ.μ. περιλαμβάνει Διοίκηση, Αίθουσα Συνεδριάσεων και Βιβλιοθήκη, Εξωτερικά Ιατρεία, Επιστημονικά Εργαστήρια και κατοικίες επιστημονικού Προσωπικού. Στον 1ο  όροφο με επιφάνεια 1390.40 τ.μ. βρίσκονται όλες οι νοσηλευτικές μονάδες και τα Χειρουργεία. Τέλος στο Δώμα προβλέπεται μερική κάλυψη για μελλοντική εξυπηρέτηση νέων νοσηλευτικών μονάδων.

Τον Ιανουάριο του 1961 παρουσιάζονται τα προσχέδια του Πιτίδη, εγκεκριμένα από την Τεχνική Υπηρεσία του Υπουργείου Προνοίας. Σχετική επιστολή στην οποία αναφέρεται η έγκριση του Υπουργού των Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου, στάλθηκε προς τον Δήμαρχο Άργους (το νοσοκομείο τυπικά είναι «Δημοτικόν»), και δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο.

Τα προσχέδια έχουν ήδη δύο φορές απορριφθεί «ως πολυτελή, με μεγάλον αριθμόν κλινών» και έχουν επιστραφεί για αναμόρφωση. Το γεγονός ότι, πολύ σύντομα μετά την έναρξη λειτουργίας του νοσοκομείου, εμφανίστηκε η ανάγκη επέκτασης των κτιριακών εγκαταστάσεων, δικαιώνει τη διορατικότητα του Πιτίδη και αποτελεί μομφή στις κοντόφθαλμες πρακτικές των γραφειοκρατών – μανδαρίνων των υπουργείων. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τις απορρίψεις των προσχεδίων, αφού ο κρατικός προϋπολογισμός δεν θα διέθετε ούτε δραχμή για την ανέγερση νοσοκομείου στο Άργος.

Στις 14 Μαΐου 1961 ο Ν. Πιτίδης παρέδωσε την οριστική μελέτη στη Επιτροπή Διαχείρισης. Οι υπόλοιποι μηχανικοί δεν εμφανίστηκαν. Όπως αναφέρει στις 23-4-1961, σε επιστολή του ο Νομάρχης Αργολίδος Δ. Μένεγας, εκτός του Πιτίδη, οι υπόλοιποι μηχανικοί δεν ασχολήθηκαν «ουδέ εν λεπτόν της ώρας», αν και είχαν υπογράψει σχετική σύμβαση.

Ο αρχιτέκτονας μηχανικός Νίκος Πιτίδης.

Ο αρχιτέκτονας μηχανικός Νίκος Πιτίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1927. Ακολούθησε τους γονείς του, τη δασκάλα Ελένη και το φιλόλογο – αρχαιολόγο Μιχάλη, στο Άργος, όπου κι εγκαταστάθηκε μόνιμα. Ο πατέρας του διετέλεσε Έφορος Αρχαιοτήτων Ανατολικής Πελοποννήσου με πλούσιο ανασκαφικό έργο στην Αργολίδα. Εδώ πρέπει να γίνει αναφορά στη μελέτη του «Τζαμιού του Άργους» («Νοσοκομείον Άγιος Κωνσταντίνος»  ή και «Βασιλικόν Νοσοκομείον»), το οποίο κατόρθωσε ν’ ανακηρυχτεί, το 1938, ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Ο Νίκος έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση και τραυματίστηκε στο θώρακα, στη διάρκεια μάχης του ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών. Αποφοίτησε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου διετέλεσε βοηθός του καθηγητή Αναστασίου Ορλάνδου. Στα χρόνια του Εμφυλίου φυλακίστηκε και εξορίστηκε στη Γιάρο, στον Αϊ Στράτη, στη Μακρόνησο και στην Ακροναυπλία. Αποφυλακίστηκε οριστικά το 1958 και εργάστηκε στην Αργολίδα. Παντρεύτηκε τη Στάσα (Αναστασία) η οποία υπήρξε γι’ αυτόν ουσιαστικό στήριγμα στη ζωή και στο έργο του. Απέκτησε δύο παιδιά το Μιχάλη και τη Λέλα.

Με μεγάλες δυσκολίες δημιούργησε ένα επίγειο παράδεισο στο Γιαλάσι της Παλιάς Επιδαύρου. Γι’ αυτό του το έργο τιμήθηκε από το Δήμαρχο Επιδαύρου (Α. Λιμνιάτη) και το Νομάρχη Αργολίδας (Α. Σαλεσιώτη) ως «αναμορφωτής του Γιαλασιού», του οποίου η κεντρική οδός ονομάστηκε «Οδός Νικολάου Πιτίδη».

Εργάστηκε ως αναστηλωτής του κάστρου της Ακροναυπλίας. Κατασκεύασε πολλές εκκλησίες και καμπαναριά αλλά και πολλές ιδιωτικές κατοικίες. Πέθανε στην Παλαιά Επίδαυρο τον Ιούλιο του 1995.

Το πρόπλασμα του κτιρίου του νοσοκομείου από τον Ν. Πιτίδη. (Φωτογραφίες από το αρχείο Πιτίδη).

Κατά τη γνώμη του υπογράφοντος, το πιο σπουδαίο αρχιτεκτονικό δημιούργημά του ήταν το νοσοκομείο στο Άργος. Οι Αργείοι κέρδισαν ένα σπουδαίο κτίριο, με πρωτοποριακή αισθητική, άρτια λειτουργικότητα και μορφολογική αναγνωρισιμότητα. Δυστυχώς η επιστημονική και καλλιτεχνική προσφορά του στην πόλη δεν αναγνωρίστηκε. Στο κτίριο που ξεχωρίζει ακόμη και σήμερα, παρά τις χονδροειδείς προσθήκες που το μισοκρύβουν, δεν υπάρχει μια πλακέτα με τ’ όνομά του.

Ο ίδιος δεν απόλαυσε το δημιούργημά του. Μπλέχτηκε σε μια προσωπική, δημόσια αντιπαράθεση με τον Πρόεδρο του Κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή, το Μητροπολίτη Αργολίδος Χρυσόστομο, από την οποία ουδέν κέρδισε, πλην φθοράς. Ίσως δεν μπορούσε να αποφύγει την διένεξη, όταν έβλεπε το έργο πολλών χρόνων να περιφρονείται, να υποκλέπτεται από αναρμόδια πρόσωπα (όπως η εκ 200 σελίδων οικονομολογική μελέτη), αλλά στο τέλος να εφαρμόζεται χωρίς αναφορά στο δημιουργό του.

Σε κάθε περίπτωση, η πολιτεία και ιδιαίτερα η Αργειακή κοινωνία οφείλουν, έστω και καθυστερημένα, να τιμήσουν ένα σπουδαίο επιστήμονα και καλλιτέχνη, που στόλισε την πόλη με το έργο του. Αρκεί να ρίξουν μια ματιά στα ορθογώνια χωρίς έμπνευση κουτιά, που όλες σχεδόν οι ελληνικές πόλεις έχουν για νοσοκομεία.

Το πρόπλασμα του κτιρίου του νοσοκομείου από τον Ν. Πιτίδη. (Φωτογραφίες από το αρχείο Πιτίδη).

Οικοδομική άδεια για την ανέγερση του κτιριακού συγκροτήματος δεν εκδόθηκε

Όπως φαίνεται από πολύ νεότερο έγγραφο (582/28-2-1992) του Τμήματος Πολεοδομίας της Νομαρχίας Αργολίδας, υπάρχει στο αρχείο της υπηρεσίας «από το 1960, πλήρης φάκελος μελέτης ανέγερσης Νοσοκομείου Άργους, αλλά οικοδομική άδεια δεν έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα». Σύμφωνα με τον κ. Πιτίδη,[16] άδεια δεν εκδόθηκε, γιατί ο Μητροπολίτης αρνήθηκε να καταθέσει τις αμοιβές των μηχανικών και τα φορολογικά έξοδα. Το Τεχνικό Επιμελητήριο έκανε γι’ αυτό το λόγο αγωγή σε βάρος του εκπροσώπου του Κληροδοτήματος, που όμως δεν έλυσε το πρόβλημα.

Μητροπολίτης Αργολίδος Χρυσόστομος Α΄

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος (Α’) που δεν θέλει να συνεργασθεί με τον Πιτίδη, ζητάει από το Υπουργείο Υγιεινής να «χορηγήσει τυποποιημένον σχέδιον», για ν’ αποφύγει τη μελετητική δαπάνη. Το Υπουργείο έχει πολλές φορές απαντήσει ότι δεν μπορεί να δώσει τυποποιημένο σχέδιο, ότι πρέπει να συνταχθούν σχέδια προσαρμοσμένα στο χώρο και πως πρέπει να πληρωθούν οι μελετητές μηχανικοί.

Είναι φυσικό επακόλουθο, την αυθαιρεσία του Κληροδοτήματος, να τη μιμηθούν οι ιδιώτες που κατείχαν οικόπεδα στην περιοχή και να χτίσουν κι αυτοί χωρίς σχετική άδεια. Στο πρωτοσέλιδο του «Αργειακού Βήματος» της 17ης Δεκεμβρίου 1961 (Φ. 99) αναδεικνύεται το πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης περί το νοσοκομείο και της καταπάτησης χώρων που προορίζονταν για την εθνική οδό Άργους-Κορίνθου.

Στις 28-3-62, ο νομομηχανικός κ. Κινδύνης εισηγείται και το Κληροδότημα αποδέχεται, να δημοπρατηθεί το έργο κατά το σύστημα των Δημοσίων Έργων, παρ’ όλο που πρόκειται για έργο ιδιωτικό. Την 31η Οκτωβρίου 1963 έγινε στο Δημαρχείο του Άργους δημοπρασία για την ανέγερση του κτιριακού συγκροτήματος. Έλαβαν μέρος 11 μηχανικοί και το έργο κατακυρώθηκε στον Κυριάκο Παπαντωνίου. Στη διάρκεια της δημοπρασίας ο κ. Πιτίδης άσκησε ένσταση, καταγγέλλοντας σαν παράνομη τη δημοπράτηση και την έναρξη εργασιών ανοικοδόμησης, χωρίς άδεια. Η ένσταση εκδικάστηκε από το Κληροδότημα στις 10 Νοεμβρίου και απορρίφτηκε !

Η όλη διαδικασία της δημοπρασίας είναι παρανοϊκή και ακατανόητη. Ένα ιδιωτικό έργο δεν μπορεί να δημοπρατηθεί σαν δημόσιο. Δεν μπορεί να γίνει δημοπρασία για έργο χωρίς οικοδομική άδεια και χωρίς η μελέτη του μηχανικού να έχει επιδοθεί στους συμμετέχοντες. Ακατανόητη είναι και η αποστολή της δημοπρασίας στο Υπουργείο Οικονομικών για έγκριση, όταν είναι εξόφθαλμα παράνομη και παράτυπη. Αφελής είναι τουλάχιστον και η ένσταση του κ. Πιτίδη. Τι μπορεί να περιμένει κάποιος όταν την ένσταση θα την κρίνει ο ίδιος για του οποίου τις πράξεις η ένσταση κατατίθεται;

Εν τω μεταξύ ο Νομικός Σύμβουλος του Κληροδοτήματος δικηγόρος των Αθηνών κ. Στρατόπουλος, βεβαιώνει (ψευδώς) τους πάντες, με δήλωση που δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο[17] ότι:

1. Άπαντα τα ζητήματα, δημοπρασίαι κλπ, έγιναν νομίμως και νομοτύπως
2. Ο κ. Πιτίδης επληρώθη δια την μέχρι σήμερον παραδοθείσαν εργασίαν.
3. Όλοι οι φόροι, τέλη κλπ κατεβλήθησαν και
4. Έχει ήδη εκδοθεί οικοδομική άδεια.

Η αλήθεια είναι πως νόμιμη οικοδομική άδεια εκδόθηκε το 1998, 35 ολόκληρα χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών.

Κατά τα άλλα, ο κ. Στρατόπουλος στην ίδια δημοσίευση δηλώνει «κινούμενος από μίαν άμετρον προς το Άργος αγάπην, μεταδοθείσα αυτώ παρά του αειμνήστου πατρός του και συμπολίτου μας – δωρητού εις πολλά του Άργους ιδρύματα – κάμνει το παν και εργάζεται αόκνως δια την αισίαν λύσιν».

Το Υπουργείο Οικονομικών επέστρεψε το φάκελο της δημοπρασίας χωρίς να την εγκρίνει και με έγγραφο προς τη Επιτροπή του Κληροδοτήματος ζήτησε την αντικατάσταση του Μητροπολίτη. Η Επιτροπή αρνήθηκε να τον αντικαταστήσει και το έργο συνεχίστηκε χωρίς άδεια, με μη νομιμοποιημένη δημοπρασία ανάθεσης και παρά τις έντονες ανησυχίες της κοινής γνώμης.

Την 9η Ιανουαρίου 1963 ξεκίνησαν προκαταρκτικές εργασίες με διαμόρφωση του χώρου και εκσκαφές. Στο πρωτοσέλιδο του «Αργειακού Βήματος» Φ 155/13-1-63, διαβάζουμε: «Με ιδιαιτέραν αγαλλίασιν η εφημερίς μας μεταδίδει το άγγελμα αυτό, με την βεβαιότητα ότι θα χαρεί ολόκληρος ο Λαός από τον τερματισμό μιάς θλιβεράς εκκρεμότητος ενός τόσον σοβαρού ζητήματος της πόλεώς μας». Σε επόμενες σελίδες καλείται «Σύσσωμος ο Αργειακός Λαός να παραστεί εις την τελετήν θεμελιώσεως», την Κυριακή 27η Ιανουαρίου 1963.

Στις 27-1-63, ο πρόεδρος της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος Μητροπολίτης  Χρυσόστομος, έθεσε τον θεμέλιο λίθο και εγκατέστησε τους εργολάβους (Τεχνική Εταιρεία Παπαντωνίου και Χαροκόπος) που ξεκίνησαν την κατασκευή του τσιμεντένιου σκελετού του κτιρίου.[18] Στην ομιλία του ο Μητροπολίτης απέδωσε την καθυστέρηση των 18 ετών, από την ανάληψη της προεδρίας της Επιτροπής μέχρι τη θεμελίωση, σε «σκοτεινάς δυνάμεις που υπονόμευσαν το ιερό έργο της Επιτροπής». Για την απίστευτη καθυστέρηση και την απώλεια χρημάτων του κληροδοτήματος, δεν αναγνώρισε καμία ευθύνη δική του ή της επιτροπής. Αντίθετα «πατρικώς συνεχώρησε πάντας τους υπονομευτάς». Η πολιτική ηγεσία υποβάθμισε εξαιρετικά το γεγονός. Παραβρέθηκε μόνο ο Γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών κ. Δ. Μαύρος. Απουσίασαν επιδεικτικά ο Νομάρχης και όλοι (τρεις) οι βουλευτές της Αργολίδας.

Άρχισαν έτσι οι εργασίες ανέγερσης χωρίς να εκδοθεί οικοδομική άδεια. Το παράθυρο στην παρανομία το άνοιξε η αρμόδια πολεοδομία, που χορήγησε …«άδεια εκσκαφών», με την οποία διανοίχτηκαν τα θεμέλια. Οι εκσκαφές έγιναν χωρίς την παρουσία αρχαιολόγου και οι καταστροφές, σε έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους του Άργους, είναι άγνωστης φύσεως και εκτάσεως. Στη Ναυπλιακή εφημερίδα «Αργολική Φωνή» δημοσιεύτηκε τη 10η Φεβρουαρίου 1963 (Φ.424), ότι «κατά την εκσκαφή των θεμελίων ανεκαλύφθησαν τρεις κιβωτιόσχημοι τάφοι με πίθους και αγγεία, τα οποία θα καθαριστούν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους». Το γεγονός ότι της εκσκαφής δεν προηγήθηκε ανασκαφική έρευνα, αποδείχτηκε από την επείγουσα σωστική ανασκαφή που έγινε πριν από την ανέγερση της επέκτασης του νοσοκομείου, από τον Οκτώβριο του 1997, μέχρι το Φεβρουάριο του 2000. Σ’ αυτή βρέθηκαν, σε επαφή με το παλαιό κτίριο, κατεστραμμένοι, κυριολεκτικά στα δύο κομμένοι από τις μπουλντόζες, τάφοι πιθοειδείς και κιβωτιόσχημοι λίθινοι.

Ένα μόλις μήνα μετά το θεμέλιο λίθο, τον Φεβρουάριο του ’63, η κοινή γνώμη ανησυχεί[19] γιατί οι εργασίες δεν προχωρούν με την αναμενόμενη ένταση. Κατά την προσφιλή μέθοδο του κυνηγίου μαγισσών, γίνεται λόγος για «ανίερη προσπάθεια στρεφομένη εναντίον του υψηλού και κοινωφελούς έργου». Ταυτόχρονα βέβαια αναγνωρίζεται ο κίνδυνος έλλειψης χρημάτων και ζητείται η «κρατική αρωγή», η παρέμβαση των βουλευτών του νομού και επίσκεψη στον πρωθυπουργό.

Τον Αύγουστο του 1963, πριν ολοκληρωθεί η ανέγερση του σκελετού, οι εργασίες διακόπτονται από έλλειψη χρημάτων,[20] αφού η Επιτροπή Διαχείρισης[21] δεν προχώρησε σε εκποίηση των ακινήτων του κληροδοτήματος.[22]  Τον Σεπτέμβριο του 1963, κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης, αποφασίζει να εκποιήσει μια κατοικία στην Καλλιθέα, αν και το τίμημα (600.000 δρχ) κρίνεται χαμηλό.[23]

Το κληροδότημα Μπαμπαλιάρου

Τον Οκτώβριο του 1963 ένα ακόμη κληροδότημα ήλθε να προστεθεί στα κληροδοτήματα Δεσμίνη – Καλλιοντζή – Στεργίου. Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Άργους της 29ης Οκτωβρίου 1963 παρουσιάστηκε[24] το «Κληροδότημα Μπαμπαλιάρου».

Ο Κωνσταντίνος Π. Μπαμπαλιάρος πέθανε στην Αμερική και με διαθήκη του κληροδότησε στον Δήμο Άργους μια ημιτριώροφη κατοικία στην πλατεία Δερβενακίων (το σημερινό κτήριο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αργολίδας) και 10 χιλιάδες δολάρια, «δια την εκπλήρωσιν κοινωφελούς σκοπού». Αντίγραφο της διαθήκης στάλθηκε στο Δήμο στις 3 Μαρτίου 1963, πέρασαν όμως 8 μήνες μέχρι την αποδοχή της.

Το «Κληροδότημα Μπαμπαλιάρου», ημιτριώροφη κατοικία στην πλατεία Δερβενακίων (το σημερινό κτήριο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αργολίδας).

Ένα σχεδόν χρόνο μετά (23 Φεβρουαρίου 1964) ο Δήμος Άργους τελεί μνημόσυνα[25] του ευεργέτη Κ. Μπαμπαλιάρου, αλλά δεν κάνει καμία ενέργεια για την αξιοποίηση του κληροδοτήματος. Οι συζητήσεις για την πιθανή αξιοποίησή του είναι αδιέξοδες, αφού το κτίριο που δωρήθηκε είναι σε κακή κατάσταση, οι 10000 δολάρια που το συνοδεύουν εκτιμάται πως δεν επαρκούν για την επισκευή του, ενώ έχει ήδη ξεκινήσει η ανέγερση σύγχρονου νοσοκομείου με το κληροδότημα Δεσμίνη – Καλλιοντζή.

Το κληροδότημα Μπαμπαλιάρου έμεινε ανενεργό μέχρι το 1972

Επαναλαμβάνονται στις αρχές του 1964, οι εργασίες[26] ανέγερσης του τσιμεντένιου σκελετού του Νοσοκομείου. Στον τοπικό τύπο αναγράφεται πως «η εμφάνισις του Νέου Μεγάλου Νοσοκομείου είναι πλέον μεγαλοπρεπής».

Διακόπτονται όμως πάλι στις αρχές Μαρτίου[27], πριν ολοκληρωθεί ο σκελετός,[28] γιατί η κατασκευάστρια εταιρεία δεν έχει πληρωθεί και η Διαχειριστική επιτροπή δεν έχει εκποιήσει κάποιο ακίνητο για να εξασφαλίσει χρήματα.

Ο «σκελετός» του Νοσοκομείου πριν ολοκληρωθεί.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Μητροπολίτης Χρυσόστομος έχει παραιτηθεί, γιατί η Διεύθυνση Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών δεν ενέκρινε δαπάνη για δεύτερο επιβλέποντα μηχανικό. Ο Μητροπολίτης, εκτός του νομομηχανικού κ. Ζωγράφου, ο οποίος αμειβόταν για την επίβλεψη, προσπάθησε να επιβάλει ως δεύτερο επιβλέποντα, Αργείο εργολάβο, μόνιμο οικοδόμο των Ιερών Ναών της Μητροπόλεως. Ο Μητροπολίτης θεώρησε την άρνηση του Υπουργείου «ανευλάβεια» και διαμαρτυρόμενος παραιτήθηκε. Πρόεδρος του Κληροδοτήματος έχει αναλάβει ο Νομαρχών, Εισαγγελέας του Εφετείου Ναυπλίου.

Ο Πιτίδης προσφεύγει στη δικαιοσύνη για την αμοιβή του και λαμβάνει από τον προεδρεύοντα της Επιτροπής Εισαγγελέα, ένα χρηματικό ποσό «δια την τακτοποίησιν εκκρεμοτήτων». Δημοσιοποιείται άλλη μια φορά η χρόνια αντίθεση του Πιτίδη με το Μητροπολίτη Χρυσόστομο, που με άγνωστο μηχανισμό επανήλθε στην προεδρία του Κληροδοτήματος. Σε συνέντευξή του[29] ο Πιτίδης τον κατηγορεί σαν μόνο υπεύθυνο για τις καθυστερήσεις και ζητάει την οριστική αντικατάστασή του.

Ακολούθησε οξύτατη αντιπαράθεση με επιστολές του Μητροπολίτη και του αρχιτέκτονα στον τοπικό τύπο. Ο κ. κ. Χρυσόστομος κατήγγειλε τις μελέτες του Πιτίδη «ελλειπείς και συνεπώς δεν ήτο δυνατόν να τύχει αμοιβής». Για να τεκμηριώσει τους ισχυρισμούς του αποστέλλει τη μελέτη του Πιτίδη στη Διεύθυνση τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχίας Αργολίδος με το ερώτημα της πληρότητας ή μη αυτών. Δεν είναι γνωστή η απάντηση της Νομαρχίας το 1964, όμως πιθανότατα δεν υπήρξε έγγραφη απάντηση. Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από το γεγονός της αναφοράς του Μητροπολίτη[30] σε προφορικές μόνο γνωμοδοτήσεις «περί ελλειπών μελετών» από τους μηχανικούς Αγιάνογλου, Κινδύνη και Ζωγράφο. Τέλος υπάρχει και το πολύ νεότερο έγγραφο (582/28-2-1992) του Τμήματος Πολεοδομίας της Νομαρχίας Αργολίδας, στο οποίο δηλώνεται πως υπάρχει στο αρχείο της υπηρεσίας «από το 1960, πλήρης φάκελλος μελέτης ανέγερσης Νοσοκομείου Άργους» που δικαιώνει τον Πιτίδη.

Ο Χρυσόστομος κατήγγειλε τις μελέτες του Πιτίδη.

Στις απαντήσεις του προς τον Μητροπολίτη ο αρχιτέκτονας αντιτείνει μεταξύ άλλων και το πρακτικό συνεδρίασης του Κληροδοτήματος της 7-11-1961. Σ’ αυτό αναφέρεται πως ο κ. Πιτίδης είναι «μόνος, υπερανθρώπως, μετ΄ αυτοθυσίας και δι’ ιδίων εξόδων εργασθείς». Ο ίδιος παρέδωσε 11 ογκώδεις τόμους εργασίας, με πλήρεις αρχιτεκτονικές, στατικές, οικονομολογικές και μελέτες εγκαταστάσεων.

Οι διαφορές Μητροπολίτου – Πιτίδη επεκτείνονται και πέρα από το θέμα της ανέγερσης του Νοσοκομείου. Ο Ν. Πιτίδης πρώτευσε σε πανελλήνιο διαγωνισμό που προκηρύχθηκε για κτιριακές βελτιώσεις και μεταβολές στο ναό του Αγίου Πέτρου, αλλά ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ανέθεσε σε άλλο αρχιτέκτονα τις εργασίες.[31] Εκκρεμούν ακόμη δύο υπό κατασκευή ναοί, ένας στη Μιδέα και ένας στο Σκαφιδάκι, για τους οποίους ο Μητροπολίτης και ο αρχιτέκτονας αλληλοκατηγορούνται.

Ιωάννης Αποστόλου

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Κρατικού Νοσοκομείου, βλέποντας την πολυετή καθυστέρηση στην ανέγερση κτιρίου από το Κληροδότημα και γνωρίζοντας την πολιτική βούληση της κεντρικής εξουσίας να ανεγερθεί νοσοκομείο μόνο στο Ναύπλιο, συνέταξε το 1961 (Πράξη 11η/21-06-1961), «Εισηγητική Έκθεση» του Προέδρου του ΔΣ Θεοδοσίου Α. Ανδριανόπουλου, για «την εις σύντομον χρόνον πραγμάτωσιν του έργου ανοικοδομήσεως νέου συγχρόνου κτιρίου Νοσοκομείου». Η έκθεση που είχε και μορφή εκκλήσεως, είχε συνταχθεί με τη συνδρομή του Γραμματέα του Νοσοκομείου Ιωάννη Αποστόλου[32] και απευθύνθηκε ταυτόχρονα τόσο προς το Υπουργείο Κοιν. Πρόνοιας, όσο και προς τη Διαχειριστική Επιτροπή του Κληροδοτήματος. Από την πολυσέλιδη Εισηγητική Έκθεση, μεταφέρονται εδώ λίγα χαρακτηριστικά σημεία:

«… επεκράτησεν η δικαία άποψις της ανεγέρσεως ενός τουλάχιστον νοσοκομείου εις έκαστον των Νομών της χώρας, … ανεξαρτήτως του μεγάλου ύψους των δαπανών τούτων αντισταθμιζομένων όμως δια της διαχύσεως του Δημοσίου χρήματος εις ευρύτερα κοινωνικά πεδία και της απορροφήσεως δια προσλήψεων υπαλλήλων του αργούντος τμήματος πληθυσμού».

 «…το Κράτος καθιέρωσε την ανέγερσιν ενός νοσοκομείου εις την Πρωτεύουσαν εκάστου νομού, εφ’ όσον προς τούτο συνηγορούσιν και οι παράγοντες της πληθυσμιακής συγκροτήσεως, της γεωγραφικής θέσεως, της καταστάσεως του συγκοινωνιακού δικτύου … και των εν γένει συνθηκών αι οποίαι επικρατούν εις τον Νομόν».

 «… η ανέγερσιν νοσοκομείου εις Ναύπλιον … δικαιολογεί μόνον το τυπικόν μέρος. … θα έδει να είχεν τούτο προ πολλού ανεγερθεί εις την πόλιν του Άργους, ήτις συγκεντρώνει άπαντα τα προς τούτο ουσιαστικά στοιχεία».

«… αι ειδικαί συνθήκαι της Επαρχίας Άργους συνίστανται:

Α) Εις το ότι το μείζον τμήμα του πληθυσμού του Νομού κατοικεί εις την επαρχίαν και την πόλιν του Άργους. …Επαρχία Άργους … 38.000, Επαρχία Ναυπλίας … 34.000, Επαρχία Ερμιονίδος … 16.000».

«… δέον να προστίθενται εκ της Επαρχίας Ναυπλίας οι των Κοινοτήτων Αγίας Τριάδος, Ανυφίου, Παναριτίου, Μιδέας και Πουλακίδας, … το μέγιστον μέρος συναλλάσσεται καθ’ οιονδήποτε τρόπον μετά των κατοίκων της πόλεώς μας» … εις τας πόλεις ….  Άργος 18.000, Ναύπλιον 8.000 και Κρανίδιον 6.000. …. η γλώσσα των αριθμών αντικατοπτρίζει την υφισταμένην πραγματικότητα και συνηγορεί ευγλώττως περί της αριθμητικής υπεροχής …. θα εδικαιολογείτο ανέγερσις Νομαρχιακού Νοσοκομείου εν Άργει, ένθα ευρίσκεται το μείζον μέρος του πληθυσμού».

Β) Εις το ότι το ποσοστόν των απασχολουμένων με την γεωργίαν και κτηνοτροφίαν είναι μέγα.

Γ) Ότι το υπόλοιπον του πληθυσμού αποτελεί τους βιομηχανικούς εργάτας και ελευθέρους τοιούτους.

Δ) Ότι το ετήσιον εισόδημα των εργατών γης και βιομηχανίας είναι λίαν περιορισμένον.

Ε) Ότι η θέσις της πόλεώς μας αποτελεί συγκοινωνιακόν κόμβον … περιοχών Νεμέας και Κυνουρίας …

ΣΤ) Ότι λόγοι οικονομικοί και εργατικοί ρυμουλκούν τους κατοίκους των ομόρων επαρχιών, εις συνεργασίαν μετά των του Άργους.

Ζ) Και τέλος, ότι τα τροχαία ατυχήματα άτινα συμβαίνουν εις την Εθνικήν οδόν Κορίνθου –Άργους – ΝΔ Πελοποννήσου, δημιουργούν προσθέτους υποχρεώσεις νοσοκομειακής περιθάλψεως εν τη Επαρχία Άργους».

« … ο σοβαρώτερος λόγος όστις επέβαλλεν και επιβάλλει εις το Κράτος … είναι η έκπαλαι ύπαρξις κληροδοτήματος.»

Τα ισχυρά επιχειρήματα που προέβαλλε η Έκθεση–Έκκληση των Θεοδοσίου Α. Ανδριανόπουλου και Ιωάννη Αποστόλου δεν έπεισαν τους αρμόδιους γραφειοκράτες του Υπουργείου. Ουδεμία απάντηση στάλθηκε, ουδεμία ενέργεια έγινε.

Ιδιωτικό ή Δημόσιο έργο;

Η γραφειοκρατία του Δημόσιου Τομέα πάντα μπερδευόταν με το Νοσοκομείο Άργους, γιατί δεν μπορούσε να χωρέσει τη συνύπαρξη:

1. Του «Κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή – Στεργίου», που όριζε την ανέγερση και λειτουργία «Δημοτικού Νοσοκομείου».
2. Της «Διαχειριστικής Επιτροπής» του Κληροδοτήματος, η οποία είχε ετερόκλητη σύσταση, από δημόσιους λειτουργούς, αιρετούς άρχοντες, εκκλησιαστικούς λειτουργούς και ιδιώτες.
3. Του «Κρατικού Νοσοκομείου Άργους» που λειτουργούσε σαν δημόσιος φορέας από το 1939, με διορισμένη από το κράτος διοίκηση.

Σ’ όλη τη διάρκεια την ανέγερσής του το «κτίριο Πιτίδη» παρέπαιε μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου έργου. Αν και ιδιωτικό, η μελέτη του Πιτίδη στάλθηκε για έγκριση από τις αρμόδιες(;) υπουργικές υπηρεσίες. Δημοπρατήθηκε κατά το σύστημα των Δημοσίων Έργων, με σαφώς παράτυπες διαδικασίες (δεν εκδόθηκε οικοδομική άδεια) και το υπουργείο δεν ενέκρινε τη δημοπρασία. Η θέση του Δημοσίου ήταν πεντακάθαρη. Όταν ο βουλευτής Αργολίδος κ. Παπαδημητρίου κατέθεσε ερώτημα στη Βουλή, ο Υφυπουργός Αχ. Γεροκωστόπουλος απάντησε (09-09-1962) ότι το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας δεν έχει καμία αρμοδιότητα.

Τέλος, όταν χρήματα δεν υπήρχαν διαθέσιμα από το κληροδότημα, ζητήθηκαν χρήματα του δημοσίου για την ολοκλήρωση των εργασιών,. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του Υπουργού Υγείας Α. Κοκκέβη (Ε4α/14768/19945/22-10-64), όταν ζητήθηκε η κρατική οικονομική βοήθεια: «Το νοσοκομείο Άργους ανεγείρεται από την Επιτροπή Κληροδοτήματος. Το Υπουργείο μόνο συμβουλευτικά μπορεί να βοηθήσει, όπως έκανε με την έγκριση της μελέτης. Το Υπουργείο πρότεινε να παραχωρήσει η Επιτροπή Κληροδοτήματος στο κράτος (στο Κρατικό Νοσοκομείο Άργους) το οικόπεδο και κάθε προϊόν του Κληροδοτήματος. Το Υπουργείο θα αναλάβει τη δαπάνη αποπερατώσεως του κτιρίου στην περίπτωση που το κληροδότημα εξαντληθεί και την εγκατάσταση του νοσοκομείο στο νέο κτίριο». Η Επιτροπή Κληροδοτήματος ουδέποτε απάντησε.

Όταν το «κτίριο Πιτίδη» ολοκληρώθηκε, προσφέρθηκε ως δωρεά στο κράτος. Όμως «το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών δεν αποδέχεται την δωρεάν ίνα μη δεσμευθή και εξοπλίση το Νοσοκομείον τούτο».

Το Κρατικό Νοσοκομείο Άργους εγκαταστάθηκε στο νέο κτίριο ως ενοικιαστής, όταν αυτό προσφέρθηκε σε μειοδοτικό διαγωνισμό με το συμβολικό τίμημα των 10 δραχμών μηνιαίως. Η εκκρεμότητα έληξε το 1998, όταν ο Υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος νομιμοποίησε το αυθαίρετο κτίσμα και εκδόθηκε οικοδομική άδεια. Τότε μόνο το κράτος αποδέχτηκε τη δωρεά.

Την 30 Οκτωβρίου 1964 ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος υποβάλλει νέα παραίτηση από την προεδρία του Κληροδοτήματος, γιατί θεωρεί «ανεπίτρεπτον και προσβλητική του υψηλού Αρχιερατικού αξιώματός του» την συμπεριφορά της Διεύθυνσης Εθνικών Κληροδοτημάτων.

Στις 8-9-65, παραλήφθηκε ο τσιμεντένιος σκελετός του κτιρίου,[33] από επιτροπή που είχε πρόεδρο το Δήμαρχο του Άργους Γεώργιο Θωμόπουλο.

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος (Εμμανουήλ Ταβλαδωράκης), αναφερόμενος στο εξής ως Χρυσόστομος Α’, ο οποίος έχοντας προσωπική αντίθεση με τον αρχιτέκτονα Πιτίδη, δυσχέρανε εξαιρετικά την εξέλιξη της ανοικοδόμησης και συνετέλεσε ώστε να ανεγερθεί ένα αυθαίρετο κτίριο, αναλαμβάνει τη Μητρόπολη Πειραιώς (με την από 16^ης  Νοεμβρίου 1965 απόφαση της Ι. Συνόδου της Ιεραρχίας) και φεύγει από την Αργολίδα. Νέος Μητροπολίτης Αργολίδος ενθρονίζεται πάλι ένας Χρυσόστομος (Νικόλαος Δεληγιαννόπουλος) αναφερόμενος στο εξής ως Χρυσόστομος Β’, ο οποίος διετέλεσε επί 25 χρόνια Ιεροκήρυκας της Μητροπόλεως.

Τον Μάρτιο του 1966, ο ηλεκτρολόγος – μηχανολόγος Ιωάννης Χιωτακάκος παρέδωσε[34] στην Επιτροπή τη μηχανολογική μελέτη, συμπληρώνοντας και προσαρμόζοντας την αρχική μελέτη του Ν. Πιτίδη. Ο κος Χιωτακάκος προσέφερε[35] τη μελέτη και την επίβλεψη της κατασκευής των μηχανολογικών εγκαταστάσεων χωρίς καμία αμοιβή. Όμοια ο μηχανικός Αρίσταρχος Τσακόπουλος επέβλεψε δωρεάν τις εργασίες της αποπεράτωσης του κτιρίου.

Ενώ έχει παραληφθεί ο σκελετός, τα έργα δεν συνεχίζονται. Στις εφημερίδες δημοσιεύονται[36] οι φωτογραφίες από τις μακέτες του Πιτίδη και ευχολόγια για την ολοκλήρωση του έργου.

Η Επιτροπή Κληροδοτήματος συνεδριάζει (στις 5-2-67, 19-2-67 και στις 5-3-67) με πρόεδρο το νέο πλέον Μητροπολίτη Χρυσόστομο Β’. Στη 2^η και 3^η συνεδρίαση παραβρέθηκε και ο Ν. Πιτίδης, από τον οποίο ζητήθηκε η σύνταξη και κατάθεση νέων οικονομικών μελετών, που να είναι «προσαρμοσμένες στις τρέχουσες τιμές». Καταληκτική ημερομηνία για την κατάθεση δόθηκε η 15^η Μαρτίου 1967.

Ο Χρυσόστομος Β’. Αύγουστος 1940, ως Ιεροκήρυξ Τριφυλίας και Ολυμπίας.

Μετά τη συνεδρίαση της 5^ης Μαρτίου, ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Β’ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία υποστηρίζει πως δεν ευθύνεται αυτός για τις καθυστερήσεις, πολύ περισσότερο αφού είναι λίγο χρόνο στην προεδρία της Επιτροπής Κληροδοτήματος. Επειδή ο Πιτίδης είχε εξηγήσει πως δεν θα παρέδιδε νέες μελέτες αν δεν ρυθμιστεί το θέμα της αμοιβής του, στις 12 Μαρτίου συνεδρίασε πάλι η Επιτροπή για καθορισμό της αμοιβής Πιτίδη. Το πρακτικό της συνεδρίασης στάλθηκε στο Υπουργείο Οικονομικών για έγκριση. Ο Πιτίδης όμως δεν εμφανίστηκε για να παραδώσει νέες μελέτες. Η Επιτροπή κάλεσε όλους τους μηχανικούς της Αργολίδας να προσφέρουν μελέτες, ώστε να γίνει η δημοπράτηση των έργων. Ο κ. Πιτίδης, με επιστολές στον τύπο, ανακοίνωσε πως δεν έδωσε μελέτες γιατί ακόμη δεν λύθηκε το πρόβλημα με την αμοιβή του.

Στις 30–7–67, με τη συμμετοχή στην Επιτροπή ως αντιπροέδρου του νέου (της χούντας) νομάρχη κ. Μπουκουβάλα, ζητήθηκε από τον Αρχιτέκτονα κ. Αριστοτέλη Παναγιωτόπουλο να υποβάλει συμπληρωματικές μελέτες. Ο κ. Παναγιωτόπουλος παρέδωσε τις απαραίτητες μελέτες στις 7-8-67. Με βάση αυτές, προκηρύχτηκε, στις 12-11-67, δημοπρασία για τη συνέχιση των εργασιών.

Το 1970 η ανέγερση έχει σταματήσει από έλλειψη χρημάτων. Ο Δήμος Άργους (διορισμένος δήμαρχος ο Θεόδωρος Πολυχρονόπουλος) αποφασίζει την εκποίηση του οικήματος της δωρεάς Μπαμπαλιάρου που είναι πλέον ιδιοκτησία του Δήμου Άργους και την προσφορά του τιμήματος στο κληροδότημα, παρά τις έντονες αντιδράσεις. Τα σπουδαιότερα επιχειρήματα κατά της πώλησης της οικίας Μπαμπαλιάρου προς όφελος του νοσοκομείου είναι:

1. Τα χρήματα που θα εισπραχθούν δεν φτάνουν για να τελειώσει το νοσοκομείο.
2. Το νοσοκομείο είναι κρατικό ίδρυμα και πρέπει το κράτος ν’ αναλάβει την αποπεράτωση και τον εξοπλισμό του.
3. Το υπό ανέγερση κτίριο δεν θ’ ανήκει στο Δήμο. Η συνεισφορά του Δήμου είναι αδικαιολόγητη.

Μετά από πολλές άγονες δημοπρασίες, το κτίριο Μπαμπαλιάρου κατακυρώθηκε στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αργολίδος[37], με τίμημα 1.700.000 δρχ. Πέρασαν πολλοί μήνες μέχρι να εγκριθεί η δαπάνη του Επιμελητηρίου από τη Νομισματική Επιτροπή (Μάρτιος 1972) και τα συμβόλαια υπογράφτηκαν τον Ιούνιο του 1972.

Εν τω μεταξύ οι εργασίες έχουν σταματήσει. Απευθύνονται πάλι στο Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών. Ο Βασίλειος Μητροκόλλιας που γι’ αυτό το σκοπό το επισκέφτηκε, έλαβε τις επίσημες, απίστευτα σκληρές, θέσεις του Υπουργείου. Τις εξέφρασαν οι Σπηλιόπουλος (αρμόδιος τμηματάρχης) και Παυλίδης (Διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών). Τις δημοσίευσε για την ενημέρωση της κοινής γνώμης:

1. Στο Άργος δεν θα λειτουργήσει νοσοκομείο. Είναι πάγια θέση της κυβερνητικής πολιτικής.
2. Το κτίριο που ανεγείρεται είναι ιδιωτική κατασκευή, εξυπηρετεί προφανώς ιδιωτικά συμφέροντα και δεν αφορά στο κράτος.
3. Όταν ο ιδιώτης που το κατασκευάζει ξεκίνησε, δεν έλαβε ούτε άδεια σκοπιμότητος, ούτε έγινε κάποια μελέτη για την αναγκαιότητά του.
4. Αυτός που κτίζει το κτίριο «που σεις αποκαλείτε νοσοκομείο», έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του. Δεν μπορεί το κράτος, όταν σεις κτίζετε ένα «σπίτι», να βάλει μέσα γιατρούς.

Άσυλο Ανιάτων;

Ανάμεσα στα χρόνια 1963  και 1973 το υπό ανέγερση κτίριο κινδύνεψε να αλλάξει προορισμό και να στεγάσει Άσυλο Ανιάτων. Η πρώτη ιδέα φάνηκε τον Μάιο του 1963 όταν δημοσιοποιήθηκε η πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Χρυσόστομου Α’ για την ίδρυση συλλόγου ανιάτων στο Άργος, με την επωνυμία «Ίδρυμα Κοινωνικής Προνοίας Άργους, Ο Άγιος Πέτρος, Επίσκοπος Άργους». Ο σύλλογος έχει στόχο την ίδρυση Ασύλου Ανιάτων και προσφέρεται για το σκοπό αυτό από τη Μητρόπολη προς το σύλλογο το «Λαλουκιώτειο Ορφανοτροφείο» που δεν λειτουργεί. Η ιδέα δεν προχώρησε κι έτσι τα επόμενα χρόνια ο Μητροπολίτης αναζητεί οικόπεδο για την ανέγερση νέου κτιρίου που θα στεγάσει το Άσυλο. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Β’ συνέχισε τις προσπάθειες για ανεύρεση οικοπέδου για το Άσυλο (δημοσίευση στον τύπο 31-3-1968).

Καλλιεργείται, ακόμη και από τον Αργειακό Τύπο, που ένθερμα υποστήριξε την ανέγερση του Νοσοκομείου (Αργειακό Βήμα Φ.419/3-3-1968), η άποψη να μη χρησιμοποιηθεί το ανεγειρόμενο κτίριο ως νοσοκομείο και να ανεγερθεί νέο, μεταξύ Άργους και Ναυπλίου. Η ιδέα της ανέγερσης ενός μεγάλου ενιαίου νοσοκομείου, κάπου στη Δαλαμανάρα, υποστηρίχτηκε με θέρμη μέχρι σήμερα.

Οι εργασίες ανέγερσης του Νοσοκομείου φαίνεται πως συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς, αλλά στις 29 Ιανουαρίου 1970 ανακοινώνεται από το Ραδιόφωνο, πως ο Νομάρχης Αργολίδος αποφάσισε σε σύσκεψη παραγόντων του νομού, να χρησιμοποιηθεί το νεοανεγειρόμενο κτίριο ως Άσυλο Ανιάτων.

Η σύνδεση της απόφασης του νομάρχη με τις αποφάσεις των Μητροπολιτών  για ίδρυση ασύλου είναι άμεση. Η κοινή γνώμη αντιλαμβάνεται πως η ύπαρξη νοσοκομείου στο Άργος κινδυνεύει και η δυσαρέσκεια που εκδηλώνεται είναι έντονη.

1972. Συμπληρωματική λειτουργία νοσοκομείων Άργους – Ναυπλίου

Η εξέλιξη των οικοδομικών εργασιών είναι απίστευτα αργή. Η κοινή γνώμη ανησυχεί και αναζητεί υπευθύνους. Εμφανίζονται πάλι στον τύπο οι περίφημες «σκοτεινές δυνάμεις». Μόνο που αυτή τη φορά προσδιορίζονται με σαφήνεια, ως οι ιδιώτες ιατροί του Άργους: «Είναι δυνατόν οι ιατροί της πόλεώς μας να μη θέλουν να γίνει εν σύγχρονον νοσοκομείον;»

Το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών με αφορμή την έλλειψη χρημάτων για την ολοκλήρωση του κτιρίου, επανέρχεται στη γενική πολιτική θέση, περί ενός νοσοκομείου στην Αργολίδα. Με έγγραφο προς τη Διαχειριστική Επιτροπή του Κληροδοτήματος, αναφέρει: «Το Νοσοκομείον Άργους εν συνδυασμώ προς το Νοσοκομείον Ναυπλίου θέλει λειτουργήσει ως Γενικόν Κρατικόν Νοσοκομείον Αργολίδας, προκειμένου να καλυφθούν ούτως εξ ολοκλήρου αι νοσοκομειακαί ανάγκαι του νομού». Υπόσχεται δε, ότι θα διαθέσει «και τας αναγκαίας συμπληρωματικάς πιστώσεις δια την αποπεράτωσιν του κτιρίου».

Η άποψη για τη λειτουργία ενός μοναδικού νοσοκομείου στην Αργολίδα δεν είναι καινούργια. Εμφανίστηκε προ της ανεγέρσεως νοσοκομείου στο Άργος και εμφανίζεται κατά καιρούς μέχρι τις μέρες μας, με άλλοτε άλλη ένταση και πίεση. Χαρακτηριστικό είναι το κύριο άρθρο του διευθυντή της Ναυπλιακής εφημερίδας «ΤΟ ΣΗΜΑ της Αργολίδος» της 30ης Απριλίου 1961 (Φ. 138), κου Θεόδ. Ανδ. Ανδριανόπουλου, που αναφέρει:

«Η ύπαρξις κληροδοτημάτων εις τας πόλεις Άργους και Ναυπλίου,  εδέσμευσαν τον  τόπον και τον εδούλωσαν εις μιαν κακήν οργάνωσιν έξ απόψεως ιδρύσεως Νοσοκομείων, παρέσυρε δε το Κράτος μοιραίως να ρυμουλκηθή εις απόψεις ιδρύσεως δύο Νοσοκομείων. Η ορθή άποψις  θα ήτο, εις την καρδίαν του τόπου μας να ιδρυθεί εν Νοσοκομείον με εξωτερικά ιατρεία εις τας πόλεις Ναυπλίου και Άργους και εις το όποιον Νοσοκομείον θα συνεκεντρούντο οι επιστήμονες ιατροί των πόλεων και περιοχής. Η ανωτέρω ευκαιρία της τελείας  οργανώσεως εξέλλειπεν».

Ανεξάρτητα από το αν είναι σωστή ή λανθασμένη η πολιτική άποψη περί υπάρξεως δύο χωριστών νοσοκομείων στο Άργος και στο Ναύπλιο, πρέπει εδώ να σημειωθεί η μεγάλη οικονομική σημασία της ύπαρξης νοσοκομείου στο Άργος. Οι εκατοντάδες σ’ αυτό εργαζόμενοι (300 περίπου τον Ιανουάριο 2013), οι νοσηλευόμενοι και οι συνοδοί τους, δημιουργούν εμπορική και παροχής υπηρεσιών κίνηση, που δεν είναι ασήμαντη για την τοπική κοινωνία. Πρώτος ο Νίκος Πιτίδης, σε επιστολή του στην «Αργολική Φωνή» στις 17-10-1965 έθεσε το θέμα, επισημαίνοντας πως «βλάπτεται η πόλις του Άργους από εμπορικής απόψεως, εκ της μη εισέτι λειτουργίας του Νοσοκομείου».

1972. Δωρεά Δημητρίου Μπόνη

Τα χρήματα από την εκποίηση του κληροδοτήματος Μπαμπαλιάρου δεν ήσαν αρκετά για να τελειώσει το οικοδόμημα. Έτσι στις 4 Αυγούστου 1972, ο βιομήχανος Δημήτριος Αθ. Μπόνης, πρόεδρος του ΔΣ του Νοσοκομείου, με επιστολή προς την Επιτροπή του Κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή, προσέφερε[38] το ποσό του ενός εκατομμυρίου, το οποίο η Επιτροπή έπρεπε να απορροφήσει μέσα σε ένα χρόνο, «μετά την πάροδον του οποίου θέλουσιν μοι επιστραφή». Η Επιτροπή αποδέχτηκε τη δωρεά την 11η Αυγούστου 1972.

Φωτογραφία από εκδήλωση του Νοσοκομείου (1998). Στα δεξιά του κ. Μπόνη οι Παναγιώτης Γκορίτσας, Γενικός Χειρουργός, Διευθυντής της χειρουργικής Κλινικής και Ανδρέας Παπαϊωάννου, ουρολόγος, Επιμελητής της Ουρολογικής Κλινικής.

Εκτός από αυτή τη δωρεά, ο Δημήτριος Μπόνης προσέφερε το 1999, 7 εκατομμύρια δραχμές για τον εξοπλισμό της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού του νοσοκομείου και το 2000 ένα οικόπεδο στο Ν. Ηράκλειο Αττικής, τα χρήματα από την εκποίηση του οποίου διατέθηκαν για την ανέγερση της νέας πτέρυγας. Τους τελευταίου μήνες του 1972 οι οικοδομικές εργασίες στο κτίριο του κληροδοτήματος συνεχίζονται[39] με εντατικούς ρυθμούς.

1973. Εγκατάσταση στο κτίριο Πιτίδη

Τον Απρίλιο του 1973 το κτίριο είναι έτοιμο και η κοινή γνώμη διερωτάται για την καθυστέρηση μεταστέγασης του Νοσοκομείου.

Το νέο κτίριο πανέτοιμο φωταγωγείται κάθε βράδυ, χωρίς να χρησιμοποιείται, γιατί το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών αρνείται να δεχτεί τη δωρεά του κτιρίου, εκ μέρους του Κληροδοτήματος προς το κράτος και να στεγάσει το Νοσοκομείο Άργους. Οι λόγοι της άρνησης αναφέρονται στην απάντηση του Προέδρου της Συμβουλευτικής Επιτροπής (που επί χούντας είχε υποκαταστήσει τη Βουλή), σε ερώτηση του Γεωργίου Παναγιωτόπουλου, μέλους της Συμβουλευτικής Επιτροπής εκπροσώπου του Νομού Αργολίδος:

«Το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών δεν αποδέχεται την δωρεάν ίνα μη δεσμευθή και εξοπλίση το Νοσοκομείον τούτο». Ως δικαιολογία προβάλλει την «ίδρυσιν εις την Αργολίδα ενιαίας Νοσοκομειακής μονάδος, δια να μη λειτουργούν δύο Νοσοκομεία, εν εις Άργος και εν εις Ναύπλιον».

Το πρόβλημα είναι σοβαρό και απειλεί να εκμηδενίσει προσπάθειες τριών δεκαετιών και προσφορές ολόκληρων περιουσιών. Πολύ περισσότερο αφού το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών υποδεικνύει «όπως το ανεγερθέν κτίριον διατεθή δια παρεμφερή σκοπόν» και όλοι καταλαβαίνουν πως ο «παρεμφερής σκοπός» είναι το Άσυλο Ανιάτων.

Το πρόβλημα παρέκαμψε το Διοικητικό Συμβούλιο του Νοσοκομείου, με πρόεδρο το Δωρητή Δημήτριο Μπόνη, με την εξής κίνηση: Προκήρυξε στις 4 Ιουλίου 1973, μειοδοτικό διαγωνισμό μισθώσεως ακινήτου οικήματος, άνω των 1000 τ.μ., 30 δωματίων μετά των βοηθητικών αυτών χώρων, για τη στέγαση του Νοσοκομείου. Η Επιτροπή Κληροδοτήματος προσέφερε το νέο κτίριο έναντι συμβολικού τιμήματος και το Υπουργείο δεν μπορούσε ν’ αρνηθεί την προσφορά, αφού δεν δεσμευόταν με την ιδιοκτησία ενός κτιρίου που προσφερόταν από το δωρητή, με τον απαράβατο όρο τη στέγαση του Νοσοκομείου Άργους. Το ενοίκιο μηδενίστηκε μετά την εγκατάσταση του Νοσοκομείου.

Η εκκρεμότητα έληξε το 1998. Τότε, προέκυψε η ανάγκη ανέγερσης μόνιμων κτιρίων για την επέκταση του υφιστάμενου κτιρίου. Ήδη από το 1980, έχουν προστεθεί στο κτίριο Πιτίδη, προκατασκευασμένα και λυόμενα κτίσματα (έφτασαν τα 1200 τ.μ.), για να καλυφθούν οξύτατες ανάγκες στέγασης υπηρεσιών και ιατρείων. Δεν ήταν όμως δυνατόν να γίνει κτιριακή επέκταση με χρήματα της πολιτείας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πάνω σε αυθαίρετη ιδιωτική κατασκευή. Αναγκαστικά λοιπόν, ο Υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος νομιμοποίησε το αυθαίρετο κτίσμα και εκδόθηκε οικοδομική άδεια. Τότε μόνο το κράτος αποδέχτηκε και τη δωρεά.

Τα επίσημα εγκαίνια

Επιτέλους το Σάββατο 21η Ιουλίου 1973 και ώρα 7η μ.μ. έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της λειτουργίας του Νοσοκομείου Άργους στο νέο κτίριο.

Αν και το επίσημο κράτος ουδεμία συμμετοχή είχε στην ανέγερση του κτιρίου, δεν έχασε την ευκαιρία να τρέξει να το εγκαινιάσει. Ο Υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών της χούντας Ιωάννης Λαδάς έκοψε την ταινία. Παρόντες όλοι οι εκπρόσωποι των αρχών του τόπου, από τον Μητροπολίτη Αργολίδος Χρυσόστομο Β’ και το Νομάρχη μέχρι το Διοικητικό Συμβούλιο του νοσοκομείου και τον Αργείο Υπουργό Δημοσίας τάξεως Βασίλειο Τσούμπα.

Τα επίσημα εγκαίνια του Νοσοκομείου, Σάββατο 21η Ιουλίου 1973.

Στους εκφωνηθέντες λόγους, ο μεν Μητροπολίτης αναφέρθηκε – και δικαίως – στους δωρητές, μεγάλους και μικρούς, ο δε Υπουργός Λαδάς μίλησε σαν να ήταν το νέο κτίριο κυβερνητικό επίτευγμα. Δήλωσε «ευτυχής που εγκαινιάζει το έργο που κοσμεί την πόλιν και θα συμβάλλει αποτελεσματικώς εις τον αγώνα υπέρ της ανθρώπινης υγείας». Με μέγιστη ειρωνεία, χαρακτήρισε «καθόλου κολακευτική την κατάσταση της υγειονομικής περιθάλψεως εις τον χώρον της πόλεως του Άργους». Ξέχασε πως το κράτος δεν ξόδεψε ούτε μία δραχμή για το έργο. Ξέχασε πως το κράτος αρνήθηκε να το λάβει ακόμη και σαν δώρο, για να μη χρειάζεται να το συντηρεί. Ξέχασε πως το κράτος απαλλάχτηκε ακόμη και από το ενοίκιο που για πολλά χρόνια έδινε για τη στέγαση του «Κρατικού Νοσοκομείου». Και τόλμησε να διαλαλήσει πως «η Εθνική Κυβέρνησις έθεσε ως βασικήν φροντίδα την υγεία των Ελλήνων».

Τα επίσημα εγκαίνια του Νοσοκομείου.

Σαν επιστέγασμα όλων αυτών, η τοπική εφημερίδα με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία «Αργειακόν Βήμα», που αφιέρωσε ολόκληρο το τεύχος της 29ης Ιουλίου 1973 στα εγκαίνια του νέου κτιρίου, μέμφεται στην πρώτη σελίδα την «Αδιακιολόγητον παράλειψιν του Δήμου Άργους, να αποδώσει την οφειλόμενην τιμήν και ευγνωμοσύνην προς τον Υπουργόν κ. Λαδάν»…! 

Το «Αργειακόν Βήμα», που αφιέρωσε ολόκληρο το τεύχος της 29ης Ιουλίου 1973 στα εγκαίνια του νέου κτιρίου.

Η νοσηλεύτρια και επί σειρά ετών Διευθύντρια της Νοσηλευτικής Υπηρεσίας, Χαρίκλεια Καρακάτη, διέσωσε από την τελετή των εγκαινίων, μια σειρά φωτογραφιών. Μερικές από αυτές, που ευγενικά προσέφερε γι’ αυτό το πόνημα, δημοσιεύονται εδώ.

Εικονίζεται ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής, πολιτικής, στρατιωτικής και εκκλησιαστικής εξουσίας του Άργους, σε μια εποχή κοινωνικά και πολιτικά πολύ δύσκολη: στην Απριλιανή Χούντα.

Η προσέλευση των επισήμων. Ο διάδρομος, από την οδό Κορίνθου μέχρι την είσοδο του κτιρίου, έχει στρωθεί με δάφνες και άνθη…(!)
Προηγούνται οι Υπουργοί. Αριστερά ο Αργείος Υπουργός Δημοσίας Τάξεως Βασίλειος Τσούμπας και δίπλα του ο Υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Ιωάννης Λαδάς. Στη δεύτερη σειρά, αριστερά ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου Δημήτριος Μπόνης και στ’ αριστερά του ο Χειρουργός Δημήτριος Λίτσας. Ο κος Λίτσας διετέλεσε κατά διαστήματα Διευθυντής της χειρουργικής κλινικής και Διοικητικός Διευθυντής του Νοσοκομείου, όταν αυτό λειτουργούσε στο Κωνσταντοπούλειο Μέγαρο. Πίσω από τον Ι. Λαδά ο Νομάρχης Αργολίδος, ο δικηγόρος Εμμανουήλ Νικολόπουλος. Δίπλα του ο δικηγόρος Ηλίας Μπέζας. Τη νοσηλεύτρια του Ερυθρού Σταυρού φαίνεται να συνοδεύει ο Δημήτρης Παπανοκολάου, Δικηγόρος, μέλος του ΔΣ του Νοσοκομείο και μετέπειτα Δήμαρχος Άργους.

Δ. Μπόνης, Εμ. Νικολόπουλος, Β. Τσούμπας και Ι. Λαδάς.

Ο Νομάρχης Εμ. Νικολόπουλος, ο Υπουργός Β. Τσούμπας, ο χειρουργός Δ. Λίτσας, ο Υπουργός Ι. Λαδάς και ο Πρόεδρος του ΔΣ του Νοσοκομείου Δ. Μπόνης.

Τρίτος από αριστερά ο Μάριος Πρέσβελος, λογιστής, διορισμένος από τον Πρωθυπουργό Ανδρουτσόπουλο, Δήμαρχος Άργους, διάδοχος του Θεόδωρου Πολυχρονόπουλου. Τέταρτος, ο Νομάρχης Αργολίδος Εμμανουήλ Νικολόπουλος.

Ο Μητροπολίτης Αργολίδος Χρυσόστομος Β΄, Πρόεδρος του Κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή, τελεί τον αγιασμό των εγκαινίων. Στα δεξιά του ο Πρωτοπρεσβύτερος Ευάγγελος Στασινόπουλος, Πρόεδρος του Συλλόγου Αργείων «ο Δαναός». Στο άκρο δεξιό της φωτογραφίας ο Γεώργιος Μητροσύλης, μετέπειτα ιερέας του ναού της Αγίας Τριάδος. Δίπλα του (με τα γυαλιά) ο ιερέας Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης, ιερέας τότε του ιερού ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο Κων/νος Σχοινοχωρίτης είναι ο πατέρας του Ορθοπαιδικού Ιατρού του Νοσοκομείου Άργους, Νικόλαου Σχοινοχωρίτη.

Μέρος του προσωπικού του νοσοκομείου στην είσοδο του νέου κτιρίου. Αναγνωρίζονται: ο πρακτικός νοσοκόμος Δημήτριος Νικολόπουλος, η μαία Βασιλική Λαμπρινίδου – Δημητράκη η νοσηλεύτρια Γεωργία Μπόγρη η νοσηλεύτρια Ελένη Χρόνη και η διοικητική υπάλληλος Σωτηρία Καλλιάνου.
Στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας ο Παθολόγος ιατρός Ίναχος Κατσαρός, μετέπειτα πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αργολίδας και πρόεδρος του ΔΣ του Νοσοκομείου.

Δ. Μπόνης, Β. Τσούμπας, Εμ. Νικολόπουλος και Ι. Λαδάς. Στ’ αριστερά του κου Λαδά, ο Διοικητικός Διευθυντής του Νοσοκομείου Κωνσταντίνος Σωτηρόπουλος.

Ο Κωνσταντίνος Μιχαήλ Σωτηρόπουλος διετέλεσε Διοικητικός Διευθυντής για 20 χρόνια, από το 1970 μέχρι το 1990. Γεννήθηκε στο Άργος το 1926. Αποφοίτησε (1952) από το Πάντειο Πανεπιστήμιο (τότε λεγόταν Πάντειος Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών) και συνέχισε τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης χωρίς να λάβει πτυχίο, αν και «περάτωσε επιτυχώς τας γραπτάς επι πτυχίω εξετάσεις» (Πιστοποιητικό 2342/15-5-1961/Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Προσλήφθηκε στο Νοσοκομείο στις 9-2-1968 σαν διοικητικός υπάλληλος στο λογιστικό κλάδο και ανέλαβε καθήκοντα Διοικητικού Διευθυντή από 11-4-1970. Απολύθηκε «λόγω δυσιάτου νοσήματος» στις 16-3-1990, έχοντας συμπληρώσει 22 μόλις χρόνια υπηρεσίας. Εξαιρετικά ευγενής, ήταν ο άνθρωπος που υποδέχτηκε τον υπογράφοντα, όταν αναζήτησε εργασία σε θέση Αναισθησιολόγου. Με ενημέρωσε και με προέτρεψε να δεχτώ να υπηρετήσω στην κενή θέση Αναισθησιολόγου που υπήρχε τότε στο Νοσοκομείο. Μέχρι και κατοικία για να νοικιάσω μου βρήκε, διευκολύνοντας την εγκατάστασή μου. Η εμφάνιση και η συμπεριφορά του χαρακτηριζόταν από φυσική συστολή, κάτι που λίγοι εκτιμούσαν. Εξαιρετικά αγαπητός από τους εργαζόμενους του Νοσοκομείου, χαρακτηρίστηκε πολλές φορές ανεπαρκής από τη Διοίκηση, ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια της υπηρεσίας του, γιατί δεν ανταποκρίθηκε με σκληρότητα, στο ρόλο του αυταρχικού διευθυντή.

Ο Μητροπολίτης Αργολίδος Χρυσόστομος Β΄ εκφωνεί πανηγυρικό λόγο. Στα δεξιά του ο ιερέας του Αγ. Πέτρου Παύλος Σχοινοχωρίτης και στα αριστερά του ο ιερέας του ναού του Αγίου Νικολάου Γεώργιος Γιαννόπουλος.

Ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου Δημήτριος Μπόνης διαβάσει το «λόγο» του. Πίσω του, ο δημοσιογράφος Κούλης (Κυριάκος) Γεωργάς.

Ο επίσημος προσκεκλημένος Υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Ιωάννης Λαδάς στο μικρόφωνο. Πίσω αριστερά του ο Ιατρός Ευάγγελος Κολιγλιάτης με το γιό του Αθανάσιο, που σήμερα υπηρετεί σαν ακτινοφυσικός στο Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας».

Ιωάννης Λαδάς και Δημήτριος Μπόνης. Πίσω από τον κο Μπόνη ο παντοπώλης του Άργους Σπυρίδων Πλατής, εκπρόσωπος της Αργολίδας στη λεγόμενη «Περιφερειακή Διοίκηση». Ο Σπ. Πλατής διετέλεσε πρόεδρος του ΔΣ του Νοσοκομείου, στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Δίπλα στον κο Πλατή, ο Δασονόμος Αλέξανδρος Καραχάλιος, Πρόεδρος του Συλλόγου Αρκάδων «Κολοκοτρώνης», στο ενεργητικό του η δενδροφύτευση του Κάστρου του Άργους. Μπροστά του ο Αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Παναγιωτόπουλος, από το Ναύπλιο. Ο Α. Παναγιωτόπουλος έκανε συμπληρωματικές μελέτες για την ολοκλήρωση του νοσοκομείου, όταν ο Ν. Πιτίδης αρνήθηκε, οριστικά πλέον, τη συνέχιση της συνεργασίας του με την Επιτροπή Διαχείρισης του Κληροδοτήματος.

Έξω από την είσοδο των χειρουργείων, οι Εμμανουήλ Μπιτζής, Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής, Ι. Λαδάς και Β. Τσούμπας. Πίσω τους ο Νικόλαος Παπανικολάου, πατέρας του φαρμακοποιού του Άργους Άγγελου Παπανικολάου, ο οποίος υπηρέτησε στο Νοσοκομείο για μικρό χρονικό διάστημα το 1976.

Μέσα στη «μεγάλη» αίθουσα χειρουργικών επεμβάσεων, μετέπειτα «Αίθουσα 2». Μπροστά στο χειρουργικό τραπέζι, οι: Εμ. Μπιτζής, Δ. Παπανικολάου, Β. Τσούμπας, Ι. Λαδάς και Δ. Μπόνης. Το χειροκίνητο χειρουργικό τραπέζι διατηρήθηκε μέχρι το 1982, όταν αντικαταστάθηκε από ηλεκτροκίνητο με τηλεχειρισμό. Τα ντουλάπια που φαίνονται πίσω από τους επισκέπτες, ξηλώθηκαν και αυτά το 1982 και η επιφάνεια όλων των τοίχων επενδύθηκε με πλακάκια, σύμφωνα με τους νεότερους κανόνες χειρουργικής αντισηψίας.

Αριστερά ο βοηθός του Ακτινολογικού Εργαστηρίου Παναγιώτης Κούσουλας. Δίπλα του ο Αργυροχρυσοχόος Κίμων Φλώκος. Στον Υπουργό Ι. Λαδά απευθύνεται με έντονο τρόπο ο Διευθυντής του Ακτινολογικού Εργαστηρίου Ανδρέας Οικονόμου. Πίσω από τον κο Οικονόμου, παρακολουθούν με ενδιαφέρον οι Αριστοτέλης Παναγιωτόπουλος και μπροστά του ο Διευθυντής της Παθολογικής κλινικής Ευάγγελος Κολιγλιάτης.

Από αριστερά οι: Σαράντος Δουρόπουλος Διευθυντής της Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής, Δ. Μπόνης, Ι. Λαδάς, Β. Τσούμπας και ο Μητροπολίτης Αργολίδος Χρυσόστομος Β΄.

Γενικό Νοσοκομείο Άργους.

Τα εγκαίνια του Νοσοκομείου είναι μια σημαντική στιγμή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ιστορία της πόλης του Άργους. Πολλοί πολίτες ήλθαν να την τιμήσουν με την παρουσία τους, χωρίς να αντιλαμβάνονται με σαφήνεια ότι το Νοσοκομείο είναι δημιούργημα αποκλειστικά δικό τους και ιδιαίτερα κάποιων εξ αυτών, οι οποίοι διέθεσαν τις περιουσίες τους, τον κόπο και τον πόνο τους, για την υλοποίησή του. Ακόμη και οι σύλλογοι των επαγγελματιών του Άργους συνεισέφεραν. Η παρουσία υπουργών και Νομάρχη σε πανηγυρικά «εγκαίνια» είναι τουλάχιστον προσβολή του έργου των πολιτών, γιατί το οικειοποιείται ξεδιάντροπα. Η κεντρική εξουσία όχι μόνο δεν ευνόησε, αλλά συστηματικά, με συγκεκριμένο πολιτικό σκεπτικό, εμπόδισε την ύπαρξη νοσοκομειακής μονάδας στο Άργος.

Για την ιστορία, η μεγάλη κτιριακή και λειτουργική επέκταση 1999 -2004, που υλοποιήθηκε με μερική χρηματοδότηση του κρατικού προϋπολογισμού και μερική χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ουδέποτε «εγκαινιάστηκε»…

Υποσημειώσεις

[1] Ομάδα εργασίας 4^ου Γυμνασίου Άργους. Γνωριμία με το Άργος. Έκδοση: Δήμος Άργους – ΔΕΠΟΑΡ, 1997. Σελ. 25.

[2] Ομάδα εργασίας 4^ου Γυμνασίου Άργους. Γνωριμία με το Άργος. Έκδοση: Δήμος Άργους – ΔΕΠΟΑΡ, 1997.

[3] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» αριθ. φύλλου 359, 27-8-39.

[4] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» αριθ. φύλλου 382, 4-2-40.

[5] Λεπτομερής ιστορία της ύπαρξης νοσοκομείου στο Ναύπλιο δημοσιεύτηκε στα Ναυπλιακά Ανάλεκτα VI, Έκδοση Δήμου Ναυπλιέων, 2007, από τον Νίκο Φ. Τόμπρο, Διδάκτορα Ιστορίας, Επίκουρο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Τμήμα Ιστορίας.

[6] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 286 10-4-38.

[7] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 504/63.

[8] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 296 12-6-38.

[9] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 287 17-4-38.

[10] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 306 21-8-38..

[11] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» 15-10-50.

[12] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» 13-3-51.

[13] Ευστάθιος Μαρίνος (1902-1990). Γεννημένος στο Άργος από φτωχή οικογένεια, σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και έλαβε τις ειδικότητες παιδιάτρου και ελονοσιολόγου. Διετέλεσε Δήμαρχος επί 13 συναπτά έτη (1951-1964). Το σημαντικότερο έργο επί δημαρχίας του ήταν η κατασκευή υπόγειου δικτύου ύδρευσης μήκους 30 χμ. από το Κεφαλάρι. Κατασκεύασε επίσης τα δημοτικά σφαγεία. Στην επιτροπή διαχείρισης του κληροδοτήματος συμμετείχε ως εκ της θέσεώς, ως Δήμαρχος του Άργους. Πρόεδρος του  Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου διετέλεσε τα χρόνια 1951 και 1952.

[14] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» αριθ. φύλλου 561/120, 25-11-51.

[15] Ο Κωνσταντίνος Μπόμπος έμπορος, διαδέχτηκε στη Δημαρχία τον αποθανό­ντα αδελφό του Αγγελή Μπόμπο. Διετέλεσε Δήμαρχος Άργους από το 1928 έως το 1941.

[16] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 223/3-5-64.

[17] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 158/2-2-63.

[18] Εφημερίδα «ΑΣΠΙΣ ΤΟΥ ΑΡΓΟΥΣ» Φ 1140/10-2-63.

[19] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 160/17-2-63.

[20] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 186/18-8-63.

[21] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 189/8-9-63.

[22] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 193/6-10-63.

[23] Εφημερίδα «ΑΣΠΙΣ ΤΟΥ ΑΡΓΟΥΣ» Φ 1169/1-9-63.

[24] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 197/3-11-63.

[25] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 212/16-2-64.

[26] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 211/9-2-64.

[27] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 216/15-3-64.

[28] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 219/5-4-64.

[29] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 220/12-4-64.

[30] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 221/19-4-64.

[31] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 223/3-5-64.

[32] Ο Αποστόλου Αγγελή Ιωάννης που γεννήθηκε το 1924 στη Μπόρσια του Άργους, προσλήφθηκε στις 1-8-1948, σαν αποθηκάριος στο Νοσοκομείο και από 13-12-1958 ανέλαβε τα καθήκοντα του Γραμματέα του Νοσοκομείου. Με την απόφαση ΖΙΓ 5721/20-7-1964 του Υφυπουργού Κοιν. Προνοίας Ανδρέα Κοκκέβη μετατάχτηκε ο Γραμματέας του Ν. Ναυπλίου Δημήτριος Κατσούλης στο Ν. Άργους και ο Γραμματέας του Ν. Άργους Ιωάννης Αποστόλου στο Ν. Ναυπλίου. Την 11η Οκτωβρίου 1969 επανήλθε στη θέση του Γραμματέα του Νοσοκομείου Άργους. Προηγουμένως (Ιούνιος 1966), με τη θερμή υποστήριξη των ΔΣ των Νοσοκομείων Άργους και Ναυπλίου, ανακλήθηκε απόφαση του Υπουργείου Υγιεινής που τον έστειλε Γραμματέα στο Σανατόριο Ρόδου «Βασίλισσα Φρειδερίκη». Από 1-8-1983 ο κος Αποστόλου συνταξιοδοτήθηκε μετά από 35 χρόνια συνεχούς υπηρεσίας. Πολύ αγαπητός από τους συναδέλφους του, θεωρήθηκε πρότυπο ήθους και εργατικότητας. Με απόφαση του Προέδρου του ΔΣ Δημήτρη Μπαρλιά, διατήρησε τον ισόβιο τίτλο του «Επιτίμου Γραμματέα του Νοσοκομείου Άργους».

[33] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ. 294/12-9-65.

[34] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ. 321/20-3-66.

[35] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ. 683/3-6-73..

[36] Εφημερίδα «Αργολική Φωνή» Φ.570/2-3-10-67.

[37] Για την ιστορία, το κτίριο Μπαμπαλιάρου ανακαινίστηκε και τα εγκαίνια της εγκατάστασης του Επιμελητηρίου Αργολίδος (επί προεδρίας Σκαρπίδη) έγιναν από τον Υπουργό Εμπορίου κ. Βαρβιτσιώτη, στις 21 Δεκεμβρίου 1975.

[38] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ. 642/20-8-72.

[39] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ. 657/3-12-72.

Παναγιώτης Ν. Τσελφές

Αναισθησιολόγος Γενικού Νοσοκομείου Άργους  

Ιστορικές στιγμές του Νοσοκομείου στο Άργος, τόμος 2^ος, Άργος, Ιανουάριος 2013.

Σχετικά θέματα:

• Λαϊκόν Ιατρείον Άργους
• Φαρμακοποιία – Ναύπλιο 1828-1832
• Ιατρική στην Αργολίδα 1800-1820