Δεντροφύτευση Προφήτη Ηλία Άργους (1955-1962)
«Ελεύθερο Βήμα»
Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.
Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.
Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» σημείωμα του κυρίου Ρήγα Ε. Αναγνωστόπουλου, Δημότη Άργους – Παλαιού Αυτοδιοικητικού – Δικηγόρου, που αφορά στο ιστορικό της δεντροφύτευσης του λόφου Ασπίδας Άργους και παρέχει πολλές άγνωστες πληροφορίες (στους νεότερους) για τον τόπο αλλά και προτάσεις για την προστασία του.
Ο Προφήτης Ηλίας[1], στο λόφο Ασπίδος Άργους[2], συνολικά δενδροφυτεύθηκε[3] μεταξύ 1955-1962 από τους μαθητές (Ε’ και ΣΤ’ τάξεις) του Γ’ Δημοτικού Σχολείου Άργους, στεγαζομένου τότε στο μίσθιο Μπαντουβάνου επί της οδού Τσώκρη (διασώζεται ακέραιο) και στο έξοχο πέτρινο μίσθιο Βύρλου επί της οδού Γούναρη 6 (κατεδαφίσθηκε δυστυχώς κατά την ολέθρια περίοδο καταστροφής των νεοκλασικών του Αρχοντομαχαλά και όχι μόνο, γενομένης μεταξύ 1968 μέχρι 1994).
Λόφος Ασπίδος Άργους.
Οι μαθητές λοιπόν του σπουδαίου αυτού σχολείου (ανέδειξε μεγάλους επιστήμονες, επιχειρηματίες, καλλιεργητές γης, κατασκευαστές επίπλων, σιδηρουργούς, κ.α.) υπό τον αείμνηστο διευθυντή Ανδρέα Κατσούλο, κάθε Σάββατο και εννοώ κάθε Σάββατο, μετά την πρώτη ώρα διδασκαλίας (ερμηνεία Ευαγγελίου της επόμενης Κυριακής) με ένα σκεπάρνι ή μικρό κασμά ανά χείρας φυτεύαμε συνεχώς μικρά δενδράκια, πεύκα και άλλα, συνεχώς και αδιαλείπτως επί μακρά σειρά ετών, ώστε ο λόφος καλύφθηκε, πλην της βόρειας – βορειοδυτικής πλευράς, όπου υπήρχαν υπόγειες τσιμεντένιες κρύπτες με δυναμίτες διαχειριζόμενες από την επιχείρηση Χ. Καρυώτη – Αφοί Πέππα, οικονομικούς υπολόγους του Ελληνικού Μονοπωλίου. Έγιναν τότε μεγάλοι αγώνες για να απομακρυνθεί η ενεργός ύπαρξη τεράστιου κινδύνου εκτίναξης απειλούσας συνολικά την Πόλη.
Είμαι σε θέση και σήμερα να αναγνωρίσω και εντοπίσω με συγκίνηση τα δένδρα που φύτεψα τότε ως μαθητής (1961-1962), μάλιστα κατά την εκσκαφή βρίσκαμε συχνά μικρά πήλινα μυροδοχεία (;) και θραύσματα μαρμάρου σμιλεμένα, τα οποία παραδίδαμε στον Δάσκαλο και αυτός στην Εφορεία Αρχαιοτήτων.
Μεταξύ των μηνών Μάρτη – Απρίλη κάθε χρόνου τις Κυριακές, όλες τις Κυριακές, μετά την Θεία Λειτουργία, όλοι μας υπό τον αξέχαστο Ανδρέα Κατσούλο φυτεύαμε λουλούδια στην βόρεια πλευρά του προαυλίου του Αγιάννη για τον Επιτάφιο και την Ανάσταση, ευλογούμενοι από τον άγιο Παπά Μάνθο.
Όμως δεν περιοριζόμασταν στη δενδροφύτευση, γιατί τα μικρά δενδράκια έπρεπε να ποτισθούν, γι’ αυτό ανεβαίναμε με κουβάδες και πήλινες στάμνες από το μονοπάτι της Αρβανιτιάς, το μονοπάτι από τις Πορτίτσες και το δυσκολότερο μονοπάτι από το λατομείο του Ζαχαράκη.
Στη συνέχεια της οδού Περσέως, δυτικά, υπήρχε και τέταρτο πλατύτερο μονοπάτι, που εκκινούσε από το μαντρί του Κορδία και έφθανε στον Προφήτη Ηλία.
Στο μονοπάτι αυτό επί Δημαρχίας Στάθη Μαρίνου τοποθετήθηκαν κολώνες σιδερένιες σε σχήμα οξέος Λ και ήδη από το 1957 περίπου ηλεκτροφωτίσθηκε από τον Δήμο. Οικοδομές στις παρυφές του λόφου απέκλεισαν ή μείωσαν την βατότητα του μονοπατιού αυτού, ωστόσο υπολείμματα κεκλιμένων σιδήρων του έργου υπάρχουν ακόμα.
Μας βοηθούσε όμως και ο Δήμος Άργους επί Δημαρχίας αειμνήστου Δημάρχου Στάθη Μαρίνου (περίπου στα τελευταία 2 χρόνια της Δημαρχίας του έχοντας κόψει και τα δύο πόδια του σε τροχαίο και νοσηλευόταν, δημαρχεύων δημοτικός σύμβουλος στο Άργος ήταν ο παλιός εξόριστος Ευάγγελος Αναγνωστόπουλος του Κωνσταντίνου και της Παναγούλας).
Έστελνε λοιπόν κοντά στα σημεία ανόδου πολύ συχνά και ιδιαίτερα στο τέλος της άνοιξης και το καλοκαίρι την παλιά πανέμορφη κόκκινη καταβρεχτήρα (υπάρχει στη δημοτική αγορά χονδρικής Άργους ή στις αποθήκες της οδού Κορίνθου, δεν γνωρίζω και πρέπει αφού βαφτεί στα παλιά της χρώματα και αναγραφεί και απ’ τις δυο πλευρές της το Δ.Α. να τοποθετηθεί κάπου στο Άργος) και με λάστιχα γεμίζαμε τις κανάτες και τους κουβάδες και εμείς πάντοτε με τον Ανδρέα Κατσούλο ποτίζαμε να νέα φυτά (για τον Προφήτη Ηλία δεν είχαμε διακοπές, ούτε εμείς, ούτε ο Δάσκαλός μας).
Ιερός Ναός Προφήτη Ηλία, λόφος Ασπίδος Άργους. Φωτογραφία από τον ιστότοπο: Περιήγηση στα μνημεία της Αργολίδας.
Σαφώς θα ήταν μεγάλη παράλειψη εάν λησμονηθεί η ακούραστη μέριμνα, επιμέλεια και συνέχιση της δενδροφύτευσης και του καθαρισμού της Ασπίδας από τον πολύτιμο για την πόλη Σύλλογο Φιλοδένδρων Άργους υπό τον αξέχαστο Δημήτρη Αργυρόπουλο.
Χωρίς καμιά βοήθεια από τον Δήμο, συνεχώς επέβλεπε, καθάριζε δενδροφύτευε, μάλιστα επιτρέψατέ μου μια προσωπική λεπτομέρεια και μαρτυρία: το απόγευμα της 14ης Οκτώβρη 1982 απέστειλε σε μένα το Δ.Σ. του Συλλόγου Φιλοδένδρων Άργους έγγραφο ενσφράγιστο και ενυπόγραφο (υπάρχει στο αρχείο μου), όπου ανέφερε τις συνεχείς εκκλήσεις του προς τον Δήμο επί 4ετία (1979-1982), όμως ο τότε Δήμαρχος[4], συγχωρεμένος και αυτός ουδέποτε βοήθησε στο παραμικρό, γιατί είχε την εδραία άποψη ότι … δεν χρειάζονται δένδρα στο Άργος, γιατί «περιβάλλεται βορείως, ανατολικώς και νοτίως με χιλιάδες εσπεριδοειδή και δυτικώς με ελαιόδεντρα!!!», άλλωστε και για τον λόγο αυτό κατέκοψε και τους 11 μεγάλους ευκαλύπτους βόρεια των Στρατώνων! Ανέγνωσα τούτο το έγγραφο του Συλλόγου Φιλοδένδρων Άργους αυτολεξεί στην κεντρική προεκλογική ομιλία μου[5] στην πλατεία Αγίου Πέτρου.
Πλέον τούτων και επί Δημαρχίας του σεμνού Δήμαρχου Άργους Νίκου Κολιγλιάτη (1999- 2002) ο φιλόπολις Γιώργος Δ. Γαλάνης, συνταξιούχος πράκτορας χερσαίων μεταφορών και βενζινοπώλης, ζήτησε και έλαβε τη συναίνεση του Δημάρχου, ευγνωμονούντος, να αναλάβει την γενικότερη φροντίδα για τον αγαπημένο λόφο.
Επί συνεχή 4ετία της δημαρχίας αυτής ορίσθηκαν δύο συμβασιούχοι φύλακες (Δημήτρης Κ. Αργυρόπουλος, αθλητικογράφος και Νίκος Ε. Βερβενιώτης, κουρέας), οι οποίοι με τη συνεχή παρουσία και του Γιώργου Γαλάνη, συνεχώς πραγματοποιούσαν αποψιλώσεις, καθαρισμούς ραντισμούς κατά της πιτυοκάμπιας, απομακρύνσεις ξηρών κλάδων, θάμνων και χόρτων, ελαιοχρωματισμούς ξυλίνων καθισμάτων επισκεπτών, πυροπροστασία, ενώ με τα βυτία του Δήμου συνεχώς πότιζαν δένδρα και δενδράκια, αφού φύτεψαν παροδίως και τις πικροδάφνες.
Όσον αφορά τώρα στο δημοτικό περίπτερο της Ασπίδας: είναι ένα οικοδομικό τέρας, επικαλύπτον το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Είχαμε προτείνει ως «ΑΛΛΑΓΗ» στο Άργος (Η. Κιβεριώτης, Ν. Κλουτσουνιώτης, Π. Ριμπάς, Ρ. Αναγνωστόπουλος ) την κατασκευή μικρότερου περιπτέρου επικλινούς, σύμφωνα με τις κλιτύες του λόφου, κατασκευασμένου από πωρόλιθο ίδιου χρώματος με τις αρχαιότητες και βεβαίως να μην γίνονται εκεί τραπέζια γάμων και βαπτίσεων, γιατί η πολυκοσμία και ο συνωστισμός πολλών ανθρώπων μεταξύ των οποίων και καπνίζοντες, εν συνδυασμώ με τους στενούς δρόμους, σε περίπτωση πυρκαγιάς θα επακολουθούσε ολοκαύτωμα.
Για τους ίδιους λόγους ως παράταξη και ως πολίτες, φροντίζαμε την 19η και 20η κάθε Ιουλίου να βρίσκονται στην άνοδο ένα πυροσβεστικό όχημα και στην κάθοδο δεύτερο πυροσβεστικό όχημα και δύο μεγάλα βυτία νερού ελκυόμενα εθελοντών ψηφοφόρων μας, αναμενόντων και διανυκτερευόντων.
Δεν εισακουσθήκαμε για το περίπτερο, παρά την συνεχή προσπάθειά μας μάλιστα κρυφό και μυστικό συνεπίκουρο είχαμε τότε και τον αείμνηστο Πρόεδρο του Δ.Σ. και εν συνεχεία Δήμαρχο Δημήτρη Παπανικολάου, ο οποίος έθετε το θέμα (τη δική μας πρόταση) εμμέσως , προτείνοντας σε μένα να υποβαθμισθεί το θέμα ως δική μου πρόταση και να εμφανισθεί ως πρόταση της πλειοψηφίας, αλλά και των ελασσόνων μειοψηφιών, αφού «ότι προτείνει ο Ρήγας απορρίπτεται από τους λοιπούς πλειοψηφούντες – μειοψηφούντες, πλην του Γ. Πλατή ». Ατυχώς δεν πέρασε τούτο και ο Δημήτρης Παπανικολάου περιοριζόταν τηλεφωνικά να μου λέει: «τι περιμένεις ρε μανάρι από γιουρούκια;».
Καταλήγων προσθέτω και την εξής συμβουλή: Πρέπει σε όλο το λόφο και ειδικά ανάμεσα από τα μεγάλα πεύκα και όχι κοντά στους δρόμους του λόφου, να φυτευτούν εκατοντάδες – χιλιάδες φραγκοσυκιές.
Φυτεύονται φθινόπωρο και άνοιξη με τον εξής απλό τρόπο: σκάβουμε ακόμα και σε πετρώδες έδαφος και σε βάθος περίπου 20 πόντων. Στη μικρή λακκούβα φυτεύουμε μισό φύλλο φραγκοσυκιάς (στην τομή της βάζουμε λευκή σκόνη – ορμόνη ριζοβολίας και ποτίζουμε με δυο ποτήρια νερό). Αναπτύσσεται ταχύτατα είναι πανέμορφη όταν ανθίζει, βλαστάνει και καρπίζει και κυρίως είναι άκαυστη το ίδιο το φυτό και ο περίγυρος του, καθιστώντας ουσιαστικά άκαυστα και τα εφαπτόμενα δένδρα που προστατεύονται από αυτήν.
Εν παρόδω σημειώνω ότι τούτο πρέπει να γίνει και 20 – 30 μέτρα από τις παρυφές των τειχών της Λάρισας, όπου σημειώθηκαν σχετικά πρόσφατα 3 πυρκαγιές, που ασβεστοποιούν τα θεμέλια των τειχών.
Τέλος προτείνω η άνοδος να ονοματισθεί, Οδός Ανδρέου Κατσούλου και η κάθοδος, Οδός Συλλόγου Φιλοδένδρων Άργους.
Σημειώσεις Αργολικής Βιβλιοθήκης
[1] Στην κορυφή του χαμηλού λόφου της Ασπίδας (Δειράδα) είναι χτισμένος ο ναός του Προφήτη Ηλία. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων μονόχωρο ξυλόστεγο ναό, ο οποίος στα ανατολικά φέρει μικρή, ημικυκλική αψίδα. Στο εσωτερικό δεν σώζονται τοιχογραφίες. Η τοιχοποιία είναι από αργούς λίθους. Ο ναός χρονολογείται στους μεταβυζαντινούς χρόνους, ίσως στις αρχές του 18ου αιώνα.
[2] Η αρχαιολογική έρευνα έχει αποκαλύψει τα αρχαιότερα ίχνη κατοίκησης στο Άργος στο λόφο του Προφήτη Ηλία, τη λεγόμενη Ασπίδα στα τέλη της Νεολιθικής εποχής γύρω στο 4000 – 3500 π.Χ. Ο λόφος ξανακατοικήθηκε 1500 χρόνια αργότερα, δηλαδή γύρω στο 2000 π.Χ. σε μια εποχή που ονομάζουμε Μέση εποχή του Χαλκού η Μεσοελλαδική εποχή και η οποία διαρκεί από το 2000 έως το 1600 π.Χ.. Τότε στην κορυφή του λόφου αναπτύσσεται ένας ιδιαίτερα σημαντικός προϊστορικός οικισμός από τον οποίον ήρθαν στο φως πολυάριθμα κτίσματα.
[3] Μια τάση της εποχής των δεκαετιών του 1950 και 1960 στην Ελλάδα, ήταν οι δενδροφυτεύσεις τις οποίες αναλάμβαναν παιδιά, σχολεία ή πρόσκοποι.
[4] Δήμαρχος Άργους επί δύο συνεχείς τετραετίες (1979-1986) ήταν ο Γεώργιος Πειρούνης (1926-1999).
[5] Στις δημοτικές εκλογές της 17ης Οκτωβρίου 1982, υποψήφιοι δήμαρχοι ήταν οι: Ρήγας Αναγνωστόπουλος, Κώστας Βρέτος, Κώστας Σαραβάνος, Δημήτριος Μπόνης και Γεώργιος Πειρούνης.
Ρήγας Αναγνωστόπουλος
Δημότης Άργους
Άργος 18η Απρίλη 2024