Το φάρμακο και η ιστορία του: από τον Αθανάσιο Ολύμπιο στον Απόστολο Παπαγεωργίου – Το πρώτο φαρμακείο του Άργους |Επαγγέλματα υγείας & τοπική ιστορία
«Ρήον βαρβαρικόν…. Ελληνιστί
Ραβέντι……………. Νεοελληνιστί
Ρέουμ παλμάτουμ…. Λατινιστί
Ραβάρβπ…………… Γαλλιστί
Ραβάρβαρο………… Ιταλιστί
Ραβέν οτού………… Τουρκιστί
Το γνήσιον Ρήον είναι φυτόν πολύζωον από το γένος των λαπάθων του κήπου και των λειμώνων. Αυτό φύεται φυσικώς εις τα βόρεια μέρη της Κίνας, εις την μεσαίαν Ασίαν, εις το Τιμπέτ, εις την Μογγολίαν και εις τα μεσημβρινά μέρη της Σιβιρίας, καλλιεργείται τανυν και εις την Γερμανίαν εις πλήθος, φυτεύεται και εις τους κήπους της Ευρώπης, όπου ανθεί προς το θέρος. Ευρίσκεται και εις τινα όρη της Ελλάδος, άγριον μεν, πλην μεγαλόφυλλον. Αι ρίζαι του φυτού τούτου είναι χονδραί ίσον ως ρεπάνιον, πλην είναι σκληραί, πολύκλωνοι, με τινας ίνας χονδράς πυκνάς και λεπτάς, έξωθεν με φλοιάν μελαγχρινήν ή ύπωχρον, οι βλαστοί των είναι χορτώδεις, κενοί έσωθεν, χλωροπράσινοι, κλωνίφεροι και φυλλίφεροι. Αυτοί υψούνται από 3 έως 5 πόδας».
Ιστορία, φυτολογία, γεωγραφία, μια γνώση που στην επαφή της με το χρόνο συσσωρεύεται σε σελίδες βιβλίων, σε γνωστικά αντικείμενα, σε ηθικές αξίες επαγγελματικών πρακτικών και μετατρέπουν την επιστήμη σε καθημερινότητα. Σωρευμένη γνώση που δημιουργεί επίσης τους διαδρόμους μέσω των οποίων ρέει η Μεγάλη Ιστορία των διαδοχικών επιστημονικών ανακαλύψεων, όπως εκείνη των επαγγελμάτων υγείας, και καταλήγει στο σημείο συνάντησης που περιγράφεται ως Ιστορία του Ανθρώπινου Είδους. Άνθρωποι σοφοί, πνεύματα ανήσυχα, ικανά να προσαρμόζουν μεγάλες φιλοσοφικές αναζητήσεις και συστήματα ηθικών αξιών με την αναζήτηση μηχανισμών και κανόνων που απορρέουν από τον φυσικό κόσμο, για να τους μετατρέψουν σε παρήγορη καθημερινή πρακτική επιτρέποντας στον άνθρωπο να βιώσει τον περιβάλλοντα κόσμο με μεγαλύτερη ευχέρεια και σεβασμό.
«Ρήον βαρβαρικόν», από το βιβλίου του Διονυσίου Πύρρου του Θετταλού, «Η «Βοτανική Πρακτική», που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1838.
Όμως στη διαδικασία αυτή το χώρο τους έχουν και όσοι διέσωσαν, συνειδητά ή τυχαία, τα σώματα των καταγραφών, τα χειρόγραφα, τις αποδόσεις κειμένων, όλα εκείνα τα στοιχεία που αποτέλεσαν βήματα προς μια ανθρωποκεντρική επιστημονική εξέλιξη και ιστορία για να μπορούμε να κατανοήσουμε σήμερα το μέγεθος της προσπάθειας και τη δύναμη της πίστης που καθοδήγησε την εξέλιξη της κοινωνίας του ανθρώπου.
Διονύσιος Πύρρος ο Θετταλός (1777-1853).
Ο Διονύσιος Πύρρος, ο Θετταλός, αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα διανοούμενου του 19ου αιώνα (γεννήθηκε στην Καστανιά Τρικάλων το 1777 και πέθανε στην Αθήνα το 1853), που μας κληρονόμησε εξαιρετικά δείγματα των επιστημονικών βημάτων της ιατρικής και της φαρμακολογίας. Λόγιος κληρικός και ιατροδιδάσκαλος, ο Διονύσιος Πύρρος μαθήτευσε στα μεγάλα σχολεία των ελληνικών κοινοτήτων του 18ου αιώνα όπως τη Σχολή των Κυδωνιών και τη Χίο και συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη θεωριών και πρακτικών ψυχικής υγιεινής εκτός από την ιατρική και τη φαρμακολογία. Η «Βοτανική Πρακτική» που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1838 δεν ήταν μόνο ένα εξαιρετικό βιβλίο για τις λεπτομέρειες με τις οποίες περιγράφει τους «φυσικούς και χυμικούς χαρακτήρες» των βοτάνων, αλλά και μια πλούσια πηγή γεωγραφικών και ιστορικών πληροφοριών που συνοδεύουν κάθε παρουσίαση.
Εκτός από τη βοτανολογία, το βιβλίο αποτελεί και μια σημαντική κατάσταση ονομάτων επαγγελματιών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων καθώς επίσης και ενδείξεων κοινωνικής ιεράρχησης που προκύπτουν από τον κατάλογο των συνδρομητών στο τέλος του βιβλίου. Στις πρώτες εξάλλου θέσεις μπορεί να σημειώσει κανείς το όνομα του πρώτου βασιλιά του νεοελληνικού κράτους Όθωνα και κυρίως των κ. Βίτμερ και Βενάρδου Ρέζερ, αρχιάτρων του βασιλιά, ενώ καταγράφονται ιατροί, φαρμακοποιοί, κ.α.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1883, θα εκδοθεί η φαρμακοποιΐα του «Φαρμακοποιού Βικέντιου Ι. Πίντου» αφιερωμένο «τοις φίλοις συναδέλφοις», που θα περιλαμβάνει πολλές πληροφορίες από ανάλογες, γαλλικές κυρίως, εκδόσεις και θα καταγράφει στάδια παρασκευής και συστατικά για πολλά ιαματικά σκευάσματα.
Το 1898, δεκαπέντε χρόνια μετά, ο καθηγητής της Φαρμακευτικής Χημείας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο και μέλος του Ιατροσυνεδρίου[1], Α. Κ. Δαμβέργης εκδίδει τα «Νέα Φάρμακα ήτοι Περιληπτική κατ’ αλφαβητικήν σειράν αναγραφή της προελεύσεως της χημικής συστάσεως της παρασκευής των ιδιοτήτων της ενέργειας της χρήσεως και της δόσεως 1750 νέων και νεώτατων χημικών φυτικών και ζωικών σκευασμάτων».
Η εισαγωγή του έργου έχει τη σημασία της καθώς καταγράφει το πέρασμα της βοτανολογίας στις σύγχρονες φαρμακευτικές ανακαλύψεις.
«Τα δημιουργήματα της πέριξ ημών φύσεως», γράφει ο Α. Κ. Δαμβέργης, «παρέσχον το κατ’ αρχάς εις τον πάσχοντα άνθρωπον τα προς ανακούφισιν του άλγους αυτού μέσα. Τα πρώτα ιάματα ήσαν ακατέργαστα προϊόντα τα πλείστα μεν εκ του φυτικού βασιλείου, ευάριθμα δε εκ του βασιλείου των ζώων και των ορυκτών∙ ταύτα διεδέχθησαν προϊόντα επεξειργασμένα ήτοι συσκευασίαι, δι’ ών επετεύχθη η επί το αρμοδιώτερον των φυσικών προϊόντων προπαρασκευή, δοθείσης αυτοίς καταλλήλου μορφής προς εσωτερικήν τε και εξωτερικήν χρήσιν. Τας συσκευασίας τας συγκροτουμένας ως επί το πολύ, εκ πολυσυνθέτων μιγμάτων αγνώστου και δυσπροδιορίστου συστάσεως, διεδέχθησαν τα χημικά σκευάσματα τα εκ χημικών ενώσεων συνιστάμενα, τα έχοντα γνωστήν και ωρισμένην σύστασιν και κατ’ ακολουθίαν ενέργειαν.»
Η σημαντική αυτή διαδικασία που θα καθορίσει τόσο το ρόλο των επιστημονικών ομάδων υγείας όσο και τις αντίστοιχες επαγγελματικές συμπεριφορές καταγράφεται μέσα από τις σελίδες των τριών αυτών βιβλίων. Και τα τρία βιβλία αποτελούν μέρος της ιστορίας του φαρμάκου και της φαρμακευτικής επιστήμης και πρακτικής. Και τα τρία βιβλία αποτελούν μέρος της ιστορίας ενός από τα παλαιότερα φαρμακεία της Αργολίδας και του Άργους, ενός φαρμακείου που διηγείται την ιστορία μέσα από τα βιβλία του, τις φωτογραφίες του, τη σχέση του με την πόλη και τους ανθρώπους της.
Βιβλίο βοτανικής του Διονυσίου Πύρρου του Θετταλού, 1838, από τη συλλογή του φαρμακείου Παπαγεωργίου.
Από το Νικόλαο Σανόπουλο…
Από τον Σεπτέμβριο του 1830, όταν ο Νικόλαος Ζαβιτσάνος καταθέτει υπόμνημα στην Κυβέρνηση Καποδίστρια για τη δημιουργία «Κεντρικού Φαρμακείου» αναλαμβάνοντας όχι μόνο τα έξοδα λειτουργίας αλλά και τα έξοδα εκπαίδευσης των πρώτων φαρμακοποιών[2], η εξέλιξη των φαρμακείων και των φαρμακοποιών στην Αργολίδα θα ακολουθήσει το δύσκολο δρόμο της οργάνωσης και της καταξίωσης στον τοπικό πληθυσμό που, στις πρώτες δεκαετίες της σύστασης του ελληνικού κράτους, προσπαθούσε να επιβιώσει. Φαίνεται πως το πρώτο αμιγές φαρμακείο στην Αργολίδα ιδρύεται στο Ναύπλιο από τον Βονιφάτιο Βοναφίν (το κτίριο βρίσκεται δίπλα από το Δημαρχείο Ναυπλίου και στεγάζει σήμερα εμπορικό κατάστημα), ενώ λειτουργούσε ήδη στο κέντρο της πόλης ιατρείο-φαρμακείο του ιατρού Πασχάλη Θεοδώρου.
…στον Αθανάσιο Ολύμπιο….
Για το Άργος δεν υπάρχουν επίσημες αναφορές άρα μπορούμε να δεχτούμε ως πρώτο φαρμακείο το σημερινό φαρμακείο Παπαγεωργίου. Ιδρύεται από τον Ν. Σανόπουλο περίπου το 1869 και, κατά μια άποψη[3], στεγαζόταν σε κτίριο απέναντι από τη σημερινή του θέση. Λίγο μετά τη μεταφορά του φαρμακείου στη σημερινή του θέση το 1910, ο Αθανάσιος Ολύμπιος, αδελφός του γνωστού δικηγόρου και δημοσιογράφου Κων. Ολύμπιου, αγοράζει το φαρμακείο και συνεχίζει τη δραστηριότητα χωρίς να υπάρχει κάποια αναφορά για την ίδρυση στην πόλη ενός άλλου φαρμακείου.
Εξωτερική άποψη του φαρμακείου Παπαγεωργίου στο Άργος.
Αν η απουσία γραπτών κειμένων δεν διευκολύνει την παρουσίαση της λειτουργίας του φαρμακείου στην εποχή του, υπάρχουν τα ίδια τα υλικά που, ως ιστορικά τεκμήρια, φανερώνουν μέρη της ιστορίας του φαρμάκου και του φαρμακείου: εταιρείες (Bayer, Ried, κ.ά), σκευάσματα (λουπουλίνη, ανθρακική σόδα, κ.ά), φάρμακα (κινίνο, διαλυτή ασπιρίνη, κ.ά.). Τα κουτάκια φύλαξης φαρμάκων και φαρμακευτικών σκευασμάτων έχουν τη δική τους ιστορία που τη διηγούνται με την ετικέτα τους, τις ημερομηνίες τους, τις ονομασίες προέλευσης.
Κουτάκια φύλαξης φαρμάκων και φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Ιαματικό σκεύασμα όταν το φαρμακείο λειτουργούσε από τον Αθανάσιο Ολύμπιο.
… και στον Απόστολο Παπαγεωργίου
Την ίδια αξία ιστορικής διήγησης θα εξακολουθήσουν να έχουν τα φαρμακευτικά κουτάκια όπως και άλλα «υλικά» που χρησιμοποιήθηκαν στην καθημερινή επαγγελματική πρακτική και με τη νέα διεύθυνση του φαρμακείου που αρχίζει το 1955 όταν η ιδιοκτησία του περνάει στον Δημήτρη Παπαγεωργίου πατέρα του Απόστολου. Στις 15 Ιανουαρίου 1955 υπογράφει με τον Αθ. Ολύμπιο το πρωτόκολλο παράδοσης-παραλαβής των ναρκωτικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στην φαρμακευτική, περνώντας έτσι και στο τελευταίο στάδιο αλλαγής ιδιοκτησίας.
Ο Δημήτρης Παπαγεωργίου με τη σύζυγό του Ελισάβετ το γένος Ευαγγελάτου και τα παιδιά τους, Παναγιώτη και Άκη, στην αγκαλιά της μητέρας του, έξω από το φαρμακείο τους, το 1958. Δίπλα το κουρείο του Μαρίνου.
Η περίοδος των δεκαετιών 1950-1960 αποτελεί μια δύσκολη περίοδο για τους Έλληνες πολίτες αλλά και για τους επαγγελματίες. Παρά τα δειλά αρχικά βήματα οικονομικής ανάκαμψης και τους επόμενους γρήγορους ρυθμούς εκβιομηχάνισης, η οικονομική δυσπραγία δημιουργεί σοβαρά προβλήματα ιδιαίτερα στα λαϊκά στρώματα. Το φάρμακο είναι ένα είδος πρώτης ανάγκης από τη μια και από την άλλη, σε ορισμένες περιπτώσεις, δύσκολο να αποκτηθεί λόγω του κόστους[4].
Ο φαρμακοποιός σε πολλές περιπτώσεις εκτός από επαγγελματίας υγείας χρειάζεται να στηρίξει ψυχολογικά αλλά και έμπρακτα (δίνοντας δωρεάν φάρμακα ή διευκολύνοντας τους πολίτες) όσους αναζητούσαν μια λύση σε ένα πρόβλημα υγείας. Έτσι, το έργο του φαρμακοποιού και ο κοινωνικός του χαρακτήρας τονίζεται ακόμα περισσότερο όσο ο προσδιορισμός του γίνεται, μεταξύ άλλων, στη βάση χαρακτηριστικών όπως η καθημερινή διαβίωση που προϋποθέτουν μια ανθρωπιστική βάση της σχέσης επαγγελματία-πελάτη και όχι μια οικονομική που μετατρέπει τη σχέση αυτή σε μια απλή διαδικασία κερδοφορίας και, μερικές φορές, κερδοσκοπίας.
Όμως, όπως σημείωσα παραπάνω, οι δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες επηρεάζουν και τους επαγγελματίες τόσο προσωπικά όσο και στο επίπεδο των επαγγελματικών δραστηριοτήτων στο βαθμό που οι δημόσιες πολιτικές υγείας δεν διακρίνονται (ούτε διακρίθηκαν ποτέ) για την σοβαρή, μελετημένη και πειθαρχημένη συγκρότησή τους.
Διαβάζοντας την δεκαπενθήμερη επιστημονική εφημερίδα των απανταχού φαρμακοποιών «Αγών των φαρμακοποιών» (30 Απριλίου 1960) διαβάζουμε μια επιστολή με τίτλο «Η δραματική θέσις των φαρμακοποιών της υπαίθρου». Η επιστολή έχει γραφτεί στις 26/5/1959 και αποτελεί ένα σημαντικό τεκμήριο τόσο για τις εικόνες που προβάλει, όσο και για τις θέσεις του σχετικά με την κατάσταση που βιώνει μια μεγάλη μερίδα επαγγελματιών υγείας. Η επιστολή υπογράφεται από τον κ. Πέτρο Α. Οικονόμου, φαρμακοποιό «εις Δολιανά Ηπείρου από 20ετίας (20χλμ. εκ των αλβανικών συνόρων) χωριό με 1000 περίπου κατοίκους».
Από τη δεκαπενθήμερη επιστημονική εφημερίδα των απανταχού φαρμακοποιών «Αγών των φαρμακοποιών» (30 Απριλίου 1960), η επιστολή με τίτλο «Η δραματική θέσις των φαρμακοποιών της υπαίθρου».
Ο επιστολογράφος αφού αναφέρει τις δυσκολίες της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής περιόδου, εξηγεί πως το φάρμακο «ξέφυγε τελείως εκ των χειρών του φαρμακοποιού και ιδιαιτέρως εδώ εις την ύπαιθρον, τη ανοχή και προστασία αυτού τούτου του Κράτους…» και συνεχίζει γράφοντας: «Με την ίδρυσιν των αγροτικών ιατρείων ιδρύθησαν και ισάριθμα φαρμακεία (πέντε εις την περιοχή μου) με διευθυντάς τους ιατρούς, οίτινες χειρίζονται τα κρατικά φάρμακα πωλώσι και ιδικά των του εμπορίου, τα παντοπωλεία ανεξαιρέτως όλων των χωριών πωλώσι παντοειδή φάρμακα…». Ο Οικονόμου καταλήγει στην επιστολή του με ερωτήματα που προσδιορίζουν την αγωνία ενός επαγγελματία υγείας της περιόδου εκείνης: «Δι’ όλα αυτά σας ερωτώ: Ποιος πλέον ο προορισμός των φαρμακείων της υπαίθρου; Σας ερωτώ: Πως θα επιζήσω εγώ και η εξαμελής οικογένειά μου; Ποια προστατευτικά μέτρα θα λάβητε δια τους φαρμακοποιούς της υπαίθρου, δια να ανακουφισθούν;»
Η τάση για συγχώνευση ή συστέγαση των φαρμακείων που παρατηρείται την ίδια περίοδο ίσως να αποτελούσε, κυρίως στα αστικά επαρχιακά κέντρα, την απάντηση στα προβλήματα που ενσκήπτουν. Στον «Αγώνα των Φαρμακοποιών» υπάρχει μάλιστα σχετική καταχώρηση για τη συστέγαση των φαρμακείων της Καρδίτσας και μαθαίνουμε παράλληλα πως σε ολόκληρη τη χώρα έχουν γίνει την εποχή εκείνη 11 συστεγάσεις φαρμακείων. Η κατάσταση στις μεγαλύτερες πόλεις είναι καλύτερη από εκείνη που περιγράφεται στην επιστολή Οικονόμου παρά τις δύσκολες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες που παρατηρούνται.
Κρατικό μονοπώλιο Κινίνης.
Η αγορά φαρμάκου βεβαίως δεν έχει αποκτήσει τα χαρακτηριστικά που της προσδίδει σήμερα η μαζική παραγωγή και η λογική της κερδοφορίας. Οι κρατικοί μηχανισμοί ασκούν μια έντονη παρεμβατική πολιτική καθορίζοντας τις τιμές. Το ΙΚΑ που για τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες παραμένει ο κύριος φορέας ασφάλισης καθορίζει φαρμακευτικές πρακτικές και προϊόντα στα συμβεβλημένα με τον οργανισμό φαρμακεία. Δεδομένου ότι, ιδιαίτερα στην επαρχία, σπάνιες είναι οι περιπτώσεις μη συμβεβλημένων φαρμακείων, μαθαίνουμε από σχετικό έγγραφο του ΙΚΑ (26 Μαΐου 1961) για τα φαρμακεία που υπάρχουν στο Άργος και τις πρακτικές σχετικά με την εκτέλεση συνταγών. Μέχρι και την ημερομηνία αυτή, λειτουργούν έξι φαρμακεία μεταξύ των οποίων και το φαρμακείο Δ. Παπαγεωργίου. Τα υπόλοιπα είναι τα φαρμακεία: Μαρ. Γιαχουντή-Τσεκούρα (Β. Κωνσταντίνου), Αθ. Λεονάρδου (Β. Σοφίας), Σπ. Ξενόπουλου, Ν. Παπανικολάου (Κορίνθου), Κληρ. Ι. Σακελλαροπούλου.
«Γνωρίζομεν υμίν», αναφέρει το έγγραφο του ΙΚΑ που απευθύνεται στους παραπάνω φαρμακοποιούς, «ότι οι Φαρμακοποιοί της πόλεώς σας οι εκτελούντες συνταγάς ΙΚΑ εκ παρανοήσεως προφανώς της τελευταίας αναπροσαρμογής των ποσών της φαρμακευτικής εργασίας τιμολογούν επί των συνταγών, δια περιτύλυξιν ορών, ξηρίων κ.λ.π. δραχμάς 1.75 ενώ το ανωτέρω ποσό αφορά τον φελλόν εττικέταν και περιτύλυξιν υγρών σκευασμάτων και μόνον. Η περιτύλυξις δισκίων, φυσσίγγων γενικώς, ξηρίων, καψακίων κ.λ.π. εξακολουθεί να παραμένει εις τα υπό του Συνταγολογίου του ΙΚΑ καθοριζόμενα ποσά μιας, μιας και ημισίας και δυο δραχμών αναπροσαρμοζομένων, με τον συντελεστήν 0,350 ήτοι δραχμάς σημερινάς 0,35-0,50 και 0,70».
Τιμολόγιο φαρμακοτεχνικών εργασιών.
Η συνέχεια της ιστορίας
Έχουν περάσει 50 χρόνια από την έκδοση του παραπάνω εγγράφου. Έχουν περάσει επίσης πενήντα χρόνια από την ημέρα που ο φαρμακοποιός Οικονόμου από τα Δολιανά Ηπείρου στα ελληνοαλβανικά σύνορα, κοινοποιούσε την αγωνία του για το μέλλον του επαγγέλματος και το δικό του. Η αγορά του φαρμάκου έχει εντελώς αλλάξει. Η τάση εμπορευματοποίησης είναι κυρίαρχη ακόμα και στις επαρχιακές πόλεις όπου οι προσωπικές σχέσεις εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική οργάνωση. Σήμερα υπάρχουν περισσότερα φαρμακεία από το 1960 και η αγορά χαρακτηρίζεται από την υπερκατανάλωση φαρμάκων ακριβώς όπως το οποιοδήποτε προϊόν, παρότι τυπικώς η αγορά είναι ελεγχόμενη και η κρατική διατίμηση δεν είναι απούσα. Το ερώτημα που κάνει όποιος ερευνά στη μεγάλη δεξαμενή του επαγγελματικού παρελθόντος, αφορά στη χρησιμότητα της συλλογής των στοιχείων του πέρα από ένα είδος λαογραφικής ίσως καταγραφής.
Βιβλίο αναγραφής των εκτελεσθέντων συνταγών (1960).
Το ιστορικό πρόσωπο της επιχειρηματικής δραστηριότητας, της κοινωνικής της διάστασης και των σχέσεων που αυτή διαμορφώνει, είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορική και κοινωνική τροχιά των ανθρώπων της.
Τα στοιχεία αυτά αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία η πόλη, η εκσυγχρονισμένη πόλη, διαμορφώνει και ισχυροποιεί μια αστική προσωπικότητα. Κατορθώνει να οργανώσει μια ιδιαίτερη ταυτότητα. Η πολιτισμική της συγκρότηση της επιτρέπει να μετατρέψει την ιδιαίτερη αυτή ταυτότητα σε ελκυστική πρόσκληση γνωριμίας. Ανοιχτή σε δεκάδες μάτια, σε χιλιάδες αναγνώσεις. Η τεράστια διαφορά των πόλεών μας από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές και όχι μόνο, είναι ότι οι ελληνικές στήριξαν τον εκσυγχρονισμό τους αποκλειστικά στο καταναλωτικό μοντέλο και γι’ αυτό στερούνται στη συντριπτική πλειοψηφία τους μιας προσωπικότητας.
Τα παλιά φαρμακεία άλλαξαν χέρια. Μερικά παραμένουν στα χέρια της οικογένειας, όπως αυτό του Δημητρίου Παπαγεωργίου που λειτουργεί σήμερα με τα παιδιά του Μαρία και Άκη Παπαγεωργίου.
Η Μαρία και ο Άκης Παπαγεωργίου στο φαρμακείο τους.
Ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης που διατηρεί ακόμα την παλιά του επαγγελματική επίπλωση και τα τεκμήρια της ιστορικής και κοινωνικής τροχιάς του. Η διάσωσή τους αποτελεί μια από τις σημαντικότερες υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει ένας επαγγελματίας στην ιστορία του επαγγέλματός του, της πόλης του και των ανθρώπων της. Ας ελπίσουμε πως η διάσωση αυτή θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε πως ο εκσυγχρονισμός μας είναι άμεσα συνδεδεμένος με το σημείο εκκίνησης όσων δημιούργησαν τις προϋποθέσεις της πολιτισμικής μας ταυτότητας.
Υποσημειώσεις
[1] Το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος προκειμένου να δημιουργήσει θεσμούς και ελεγκτικούς μηχανισμούς μιας κοινωνικής πραγματικότητας που χαρακτηριζόταν από χάος και κομπογιαννιτισμό, θεσπίζει με το Νόμο της 13ης Μαρτίου 1834 την σύσταση του «Ιατροσυνεδρίου». Το Ιατροσυνέδριο είναι ο πρώτος κρατικός οργανισμός οριοθέτησης και επιστημονικού ελέγχου των επαγγελμάτων υγείας στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα στο άρθρο 5 αναφέρεται : «όστις ήθελε ν’ αρχίσει να μετέρχεται εν Ελλάδι την ιατρικήν, χειρουργίαν, θεραπείαν οδόντων, κτηνιατρείαν, φαρμακοποιείαν ή μαιευτικήν, πρέπει ν’ αποδείξει δια νομίμων αποδεικτικών, ότι εσπούδασε θεωρητικώς και πρακτικώς και να εξετασθεί υπό του Ιατροσυνεδρίου, αυστηρώς και προφορικώς και εγγράφως και πρακτικώς».
[2] Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα της Αργολικής Βιβλιοθήκης, http://www.argolikivivliothiki.gr
[3] Αναφέρεται στο λεύκωμα «Τα Φαρμακεία της Ελλάδος… από το Χθες στο Σήμερα», έκδοση του Ομίλου Εταιρειών Γερολυμάτου που περιλαμβάνει και το Φαρμακείο Παπαγεωργίου (σ. 42-43).
[4] Θυμίζω τη μαρτυρία του Σάκη Λεονάρδου (Αργολίδα, Αφιέρωμα Χριστουγέννων 2008): «Μικρό παιδί θυμάμαι την αγωνία των συγγενών των ασθενών που είχαν καταδικαστεί από θανατηφόρες ασθένειες (μηνιγγίτιδες, σηψαιμίες, κ.α.) περιμένοντας από την Αγγλία το αεροπλάνο που θα έφερνε μέσα σε πάγο την πενικιλίνη και την αγόραζαν μια χρυσή λίρα το φιαλίδιο».
«Αργολίδα σελίδες», Ένθετο της εφημερίδας «Αργολίδα», Χριστούγεννα 2009.
*Ο Γεώργιος Η. Κόνδης είναι Κοινωνιολόγος, διδάσκων στο Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Διαβάστε ακόμη:
- Το φάρμακο και η ιστορία του: μνήμες και διηγήσεις ενός παλιού αργείτικου φαρμακείου
- Φαρμακοποιία – Ναύπλιο 1828-1832
- Μπονιφάτσιο Μποναφίν – Bonifaccio Bonafin(1880-1893)
- Οι κομπογιαννίτες, οι φαρμακοτρίβες κατά την Επανάσταση του 1821 και του Πασχάλη Θεοδώρου τα χάπια του πρώτου που άνοιξε (ανεπίσημο) φαρμακείο στο Ναύπλιο
- Μελάμπους ο Αργείος: μαγεία, ιατρική και πολιτική εξουσία